پیش از پرداختن به معنی و مفهوم کالای استراتژیک بهتر است توضیح مختصری از واژه استراتژیک ارائه دهیم. کلمه ی استراتژیک در واقع یک صفت است. صفتی که ریشه در واژه استراتژی دارد حال اگر در کنار واژه و عبارتی دیگر قرار بگیرد بار معنایی آن به سمت و سوی هدف گذاری سوق داده خواهد شد. در حقیقت هر واژه ای که صفت استراتژیک به خود بگیرد لازم است برای آن برنامه ریزی شود.
کالاهای استراتژیک به طور کلی کالاهای هستند با ضریب اهمیت بالا که لازم است برای آن برنامه ریزی بلند مدتی انجام بگیرد تا بدین وسیله بتوان به هدف های کلان در زمینه ی تامین و عرضه نایل آمد. این نوع کالاها نیاز به طرح یک برنامه ریزی هدفمند و جامع دارند تا بر اساس آن بتوان استراتژی ویژه ای برای هر یک از گروه های کالایی انجام داد.
انواع کالاهای استراتژیک
کالاهای استراتژیک به دو مدل کالاهای حساس و کالاهای خاص تقسیم بندی خواهند شد.
- کالاهای استراتژیک خاص
این مدل کالاها دارای فواید و کاربردهای خاصی می باشند به همین دلیل لازم است توجهی ویژه به آن ها نمود. لازم به ذکر است که این کالاها دارای ویژگی ها ی بارزی می باشند که باعث متمایز شدن آن ها از سایر کالاها خواهد شد.
- کالاهای استراتژیک حساس
کالاهای استراتژیک حساس به کالاهایی گفته می شود که دارای کاربردهای ویژه بوده و جهت مقاصد خاص از آن ها استفاده خواهد شد. تولید و عرضه این نوع کالاها باید به نحوی باشد که هیچ گونه حساسیتی را برای مصرف کنندگان ایجاد نکند. زیرا نبود کالاهای راهبردی حساس در دسترس مصرف کنندگان سبب بروز پیامدهای غیر قابل پیش بینی خواهد شد.
“در پلتفرم عمده فروشی آنلاین سندباسل از یک کیلو تا یک کشتی را به راحتی بفروش!!!”
فهرست مطالب مقاله
دلایل اهمیت کالاهای استراتژیک خاص و حساس
همه ی کشورها بنابر دلایل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی اقدام به بیرون آوردن بعضی از کالاها در حوزه رقابت های بین المللی خواهند کرد و ان ها را به وسیله های مختلف حمایتی تحت پوشش تبدیل می کنند. بسیاری مواقع برای حفظ صنعت های جدید و نوپا که در اول راه بوده و توان رقابت با کالاهای خارجی را ندارند به وسیله ی موانع سخت تعرفه ای و استانداردها ی سنگین فنی آن ها را مورد حمایت قرار خواهند داد. در برخی مواقع نیز اشتغال و نبود امکان جایگزینی شغل های جدید در کوتاه مدت برای شغل هایی که به دلیل ورود حجم زیاد واردات ارزان و گاهی هم با کیفیت از دست خواهند رفت سبب چرخش به سوی سیاست های حمایتی خواهد شد. حال اگر برنامه و دورنمای بلند مدتی در دسترس سیاستمداران کشورها نباشد سبب بروز صنایع ناکارآمد و از رده خارج از لحاظ فناوری خواهد شد.
دلیل دیگر برای گزینش کالاهای استراتژیک این خواهد بود که گاهی اوقات کالاها از لحاظ درآمدهای تعرفه ای که دولت ها برای آن ها در نظر گرفته اند مورد حمایت و توجه واقع می شوند. مانند دخانیات و سیگار که در اغلب کشورهای دنیا به خصوص کشورهای صنعتی عوارض واردات این کالاها متعلق به دولت می باشد. در بعضی از موارد هم قدرت سیاسی و نفوذ اقتصادی صنایع یا بخش های تولیدی می باشد که قادر خواهد بود تاثیر مستقیم بر دولت ها نهاده و ان ها را وادار به تداوم سیاست های حمایتی بنمایند.
در مورد محصولات کشاورزی باید گفت که متاسفانه عدم اطمینان به وضعیت نوسانات بازارهای جهانی و بودن کشاورزان در پله های پایین تر درآمدی در بسیاری از کشورها، سبب بروز رفتارهای حمایتی در مقابل محصولات کشاورزی خواهد شد.
تعرفه های اجناس و کالاهای استراتژیک
به طور کلی هدف از حمایت ها در امان ماندن از آسیب های احتمالی مانند آسیب های منطقه ای، ملی، صنعتی خاص و یا حقیقی و حقوقی می باشد. طرح و تنظیم یک سیاست کلی و جامع حمایتی به حداکثر کردن منافع ملی در تعدیل حداقلی و منافع ملی بلند مدت آسیب پذیری های منطقه ای و ملی در کوتاه مدت می باشد. به طور معمول دولت ها به وسیله ی تعیین تعرفه ها و سهمیه های وارداتی و دادن مجوز و دادن امتیازات ویژه، طرح و تنظیم قوانین مربوط و همچنین اعطای یارانه کالاهای حساس و خاص را مورد حمایت قرار خواهند داد.
در بسیاری از کشورهای جهان تعرفه ی کالاهای استراتژیک را از تعرفه های خاص و ترکیبی و یا مختلط استفاده خواهند کرد در حالی که برای کالاهای معمولی از تعرفه ی ارزشی بهره خواهند گرفت. استفاده از تعرفه های غیر ارزشی شکل ظاهر تعرفه را کم تر از آن چه که هست نشان داده می شود و استفاده از تعرفه ی پلکانی نیز اغلب برای حمایت از صنایع داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
لازم به ذکر است که بزرگترین ایرادی که از سوی کشورهای درحال توسعه متوجه کشورهای توسعه یافته است استفاده این کشورها از تعرفه ی پلکانی می باشد که به عنوان سدی عظیم در برابر صدور ارزان تر محصولات فرآوری شده و تولید شده در کشورهای درحال توسعه به بازارهای کشورهای توسعه یافته می باشد. به طوری که این کشورها مجبور می شوند مواد خام و فرآوری نشده را به کشورهای توسعه یافته صادر کنند و از آن جا که این محصولات دارای تعرفه و ارزش کمتری می باشند سود آنچنانی را نصیب این کشورها نخواهند کرد.
شاخص کالاهای استراتژیک در جهان
همه سازمان های بین المللی اقدام به ارائه ی شاخص های مختلف و متفاوت و در عین حال نزدیک به هم می نمایند که برای شناسایی و مشخص کردن کالاهای خاص مورد استفاده قرار می گیرند. سازمان کشاورزی و خواروبار ملل متحد برای شناسایی و معرفی کالاهای خاص بر اساس سه شاخص و معیار امنیت درآمد، معیشت زندگی و امنیت غذایی از شاخص های زیر بهره خواهد برد:
۱: درجه انتقال هزینه.
۲: تعیین نسبت کل محصول وارداتی به کل محصول مصرف شده از سوی مصرف کنندگان.
۳: تعیین نسبت منحرف شدن معیار به ضریب تغییرات قیمت و تولید و تامین محصول.
۴: تعیین کل محصولی که از طرف مصرف کنندگان به مصرف رسیده به کل محصول تولید شده.
۵: تعیین نسبت کالری سرانه که روزانه از محصول به کل کالری سرانه که روزانه مصرف خواهد شد.
۶: سهم کل خانواده مربوط به فعالیت ناشی از محصول.
۷: تغییر درآمد
۸: میزان سهم اشتغال در صنعت ناشی از محصول در کل نیروی کار
۹: میزان سهم اشتغال محصول از کل نیروی کار کشاورزی.
۱۰: تعیین سهم درآمد صرف شده از طریق یک محصول معین در سطح منطقه ای و ملی.
۱۱: تعیین درآمد تعرفه ای بدست آمده از محصول.
۱۲: تعیین نسبت قیمت های رشد محصول به قیمت های رشد منطقه ای.
۱۳: تعیین نسبت میزان واحدهای زراعی کشت محصول به تعداد همه مزارع.
۱۴: تعیین سهم فعالیت های اقتصادی محصول در کل تولید محصول کشاورزی روستایی در سطح منطقه ای و یا ملی.
۱۵: تعیین نسبت زمین های زیر کشت محصول به کل زمین هایی که زیر کشت رفته اند.
۱۶: رابطه هماهنگی مابین تولید داخلی و واردات.
۱۷: تعیین نسبت قیمت رشد جایگزین های وارداتی به قیمت رشد محصول وارداتی طرف مقابل یا رقیب.
۱۸: تعیین ظرفیت های مهمی به وجود آورنده ارزش افزوده محصول و رابطه های ایجاد شده حاصل از آن.
ویژگی کالاهای استراتژیک چیست؟
کالاهای استراتژیک دارای خصوصیات و ویژگی هایی می باشند که مهمترین آن ها داشتن ضریب اهمیت بالا برای کشورها می باشد. برای دستیابی به اهداف کلان در زمینه ی کالاهای استراتژیک لازم است یک برنامه ریزی بلند مدت انجام داد. معنی و مفهوم کلی این نوع کالاها در میان کشورها متفاوت است به همین دلیل بیان ویژگی های مشخص اندکی دشوار خواهد بود. مثلا کالاهای استراتژیک برای کشورهای در حال توسعه شامل محصولات و کالاهای مرتبط با غذا و دارو است. برای کشورهای توسعه یافته و پیشرفته علاوه بر محصولات غذایی و دارویی، هر چیزی که با موقعیت نظامی و تهاجمی در ارتباط باشد جزء کالاهای راهبردی می باشد. به طور کلی هر کالایی که دارای کاربردهای خاص و ویژه ای باشد و یا برای اهداف ویژه مورد استفاده قرار بگیرند در لیست کالاهای راهبردی و یا استراتژیک قرار خواهند گرفت.
رابطه ی میان صنایع استراتژیک با کالاهای استراتژیک
مهم ترین رابطه ای که میان این دو وجود دارد این است که صنایع استراتژیک ممکن است بتوانند میزبان کالاهای استراتژیک باشند و دارای صنعتی استراتژیکی بوده در حالی که محصول به دست آمده استراتژیک نباشد و تنها ماهیت خود آن صنعت دارای خاصیت و ویژگی استراتژیکی باشد.
تعریفی که از صنایع استراتژیک ارائه می شود دقیقا مانند مواردی است که برای کالاهای استراتژیک مطرح خواهند شد. برای صنایع استراتژیک لازم است یک سری اهداف بلند مدت و کلان را طراحی و تنظیم کرد و برای دستیابی و رسیدن به آن اهداف لازم است از یک برنامه ریزی استراتژیک پیروی نمود. این نوع صنایع از اهمیت بسیار بالایی در آینده هر کشوری برخوردارند و به نوعی قادر به تغییر بسیاری از مسائل و موضوعات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی کشورها خواهند بود. صنایعی که در امنیت آموزش و بهداشت تاثیر گذار باشند در لیست این صنایع قرار خواهند گرفت.
همه چیز درباره کالاهای استراتژیک در ایران
در قانون کشور ما برای مشخص نمودن کالاهای استراتژیک به طور مشخص و معلوم همانند سایر کشورهای دیگر از واژه های خاص و حساس استفاده نشده است. بلکه از عبارات اساسی و ضروری بهره گرفته شده است. بر اساس قانون کالاهای استراتژیک به ۴ دسته تقسیم می شوند که شامل موارد ذیل خواهند شد.
۱: کالاهای عمومی و ضروری و مورد نیاز
این نوع کالاها به کالاهایی اطلاق می شوند که مورد نیاز عموم مردم می باشند و روزانه و به صورت مداوم از آنها استفاده خواهد شد. لازم به یادآوری است که صنایعی که برای تولید این کالاها مورد استفاده قرار می گیرند جزء این دسته به شمار می آیند.
۲: کالاهای غیر ضروری
این نوع کالاها ارتباطی با زندگی و معیشت مردم نداشته و در صورت عدم استفاده مشکلی برای افراد به وجود نخواهند آمد و بیشتر به عنوان کالاها و وسایل تزئینی مورد استفاده قرار می گیرند.
۳: کالاهای غیر مجاز
این نوع کالاها شامل مواردی می شوند که بر اساس قوانین کشور وارد و یا خارج کردن آن ها از کشور ممنوع بوده و هر گونه استفاده از آن ها جرم شناخته خواهد شد.
۴: کالاهای ممنوعه
این نوع از کالاها بر اساس قانون کشور ما و همچنین بر اساس شرع مقدس اسلام هرگونه خرید و فروش و یا استفاده و ورود و خروج آنها از کشور حرام بوده و جرم شناخته خواهد شد.
“در پلتفرم عمده فروشی آنلاین سندباسل از یک کیلو تا یک کشتی را به راحتی بفروش!!!”
