شیوه های سنتی پرورش گوسفند دیگر پاسخگوی نیاز روز افزون بشر به گوشت، لبنیات و … نیست و این یکی از دلایل تمرکز بر گسترش گوسفند داری صنعتی است. در این مقاله به ذکر برخی نکات مهم در گوسفند داری حرفه ای خواهیم پرداخت .
فهرست مطالب مقاله
راه اندازی گوسفند داری حرفه ای
راه اندازی هر کسب و کاری نیازمند فراگیری مقدمات و آگاهی از زمینه های شکل گیری آن است. دامپروری به طور عام و پرورش گوسفند به طور خاص، متاثر از عوامل بسیاری است که دانستن آنها به افراد برای ورود به این کار کمک خواهد کرد. در ادامه به بررسی برخی عوامل تاثیرگذار و تعیین کننده خواهیم پرداخت.
شرایط اقلیمی منطقه
شرایط آب و هوایی (نور، دما، باد، رطوبت، بارندگی) در فرآیند پرورش گوسفند تاثیر به سزایی دارد. در حقیقت شناخت اقلیم یک منطقه از مقدمات لازم برای گوسفند داری است. ایران از جمله کشورهایی است که شرایط آب و هوایی متنوعی دارد.به لحاظ اقلیم شناسی، ایران به چهار دسته زیر تقسیم میشود:
- معتدل و مرطوب (سواحل جنوبی دریای خزر)
- سرد (کوهستان های غربی)
- گرم و خشک (فلات مرکزی)
- گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)
بازدهی پرورش گوسفند به شرایط اقلیمی منطقه و همچنین ژنتیک دام بستگی دارد.
اهداف پرورش گوسفند
نخستین گام در شروع گوسفند داری حرفه ای، جدای از شناخت اقلیم، تعیین هدف پرورش گوسفند است. به طور کلی گوسفند را می توان براساس دستیابی به محصولات و تولیدات آن پرورش داد. از جمله این تولیدات می توان به این موارد اشاره نمود:
- گوشت
- پشم
- شیر
- زاد وولد
- کود
با توجه به انواع محصولاتی که گفته شد، هدف از پرورش گوسفند را به دو دسته کلی می توان تقسیم کرد:
- پرورش دام داشتی : در این حالت، هدف حداکثر تولید بره در سال، تولید شیر، فرآورده های لبنی و پشم است. در دام داشتی، گوسفند با توجه به سلامتی، خصوصیات ژنوتیپی و فنوتیپی تا حداکثر سن اقتصادی در گله نگهداری می شود.
- دام پرواری: در این روش با تنظیم جیره غذایی متناسب و متوازن در یک دوره زمانی مشخص، گوسفند پرورانده می شود. هدف این نوع از پرورش دام تولید گوشت است. رسیدن به مطلوبیت اقتصادی همیشه مدنظر دامداران است؛ لذا از نهایت پتانسیل و توان دام برای تولید استفاده می شود.
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
انواع نژاد گوسفند
تصمیم برای اینکه چه نژادی پرورش داده شود، از دیگر نکات مهم است. بی شک انتخاب بهترین نژاد به هدف فرد از پرورش گوسفند باز می گردد. در کنار این موضوع، قیمت نژاد و در دسترس بودن آن در اتخاذ تصمیم نهایی اثرگذرا است. طبق آمارهای موجود، 27 نژاد گوسفند در ایران وجود دارد که برحسب داشته دنبه، وزن بلوغ و رنگ بدن تقسیم بندی می شوند. انواع نژاد گوسفند به تفکیک محصول تولیدی در جدول زیر آمده است:
| نژاد | نوع | درصد دوقلوزایی | نژاد | نوع | درصد دوقلوزایی |
| افشاری | گوشتی | 11 | بلوچی | گوشتی-پشمی | 10-15 |
| دالاق | گوشتی | 7 | سنجابی | گوشتی-پشمی | 17 |
| زل | گوشتی | 10 | فراهانی | گوشتی-پشمی | 3.5 |
| کردی | گوشتی | 10 | کرمانی | گوشتی-پشمی | 4 |
| طالشی | گوشتی | 2 | زندی | گوشتی-پشمی | 7-9 |
| قشقایی | گوشتی | – | قره گل | گوشتی-پشمی | 3 |
| لری | گوشتی | 30 | شال | گوشتی-شیری | 40 |
| بختیاری | گوشتی | 7 | قزل | گوشتی-شیری | 2.5 |
| مهربان | گوشتی-شیری | 14 | مغانی | گوشتی-شیری | 16 |
برای پرورش گوسفند به صورت داشتی، آنهایی مناسب تر هستند که درصد دوقلوزایی بالاتری دارند.
ساختمان و تاسیسات گوسفند داری
ساختمان یک گوسفند داری حرفه ای و اصولی از قسمت های مختلفی تشکیل شده که عبارت اند از:
- آغل
- بهاربند
- زایشگاه
- قرنطینه
- انبار کنسانتره
- انبار علوفه
- سیلو
- مخزن جمع آوری کود
- سکوی بارگیری و تخلیه
- انبار تجهیزات و ماشین آلات
- دفترکار و خانه کارگری
- حوضچه های ضدعفونی
- حمام ضد کنه
- اتاق پشم چینی
قسمت هایی که گفته شد برای گوسفندداری حرفه ای و صنعتی که تعداد دام زیادی دارند، ضروری است. برای دمداری های کوچک وجود همه این بخش ها ضرورت ندارد اما هر چه گوسفند داری به این الگو نزدیک تر باشد، بازدهی دامداری افزایش خواهد یافت.
از پرورش انواع دام و طیور بیشتر بدانید.
چند نکته در خصوص جایگاه نگهداری گوسفندها
- محل نگهداری گوسفندها باید از زمین های اطراف آن بلندتر باشد تا از ورود آب های جاری به محل نگهداری جلوگیری شود.
- در مناطق سردسیر، محل نگهداری گوسفندها باید رو به آفتاب و بر خلاف جهت وزش بادهای منطقه ای باشد.
- زمین باید دارای شیب مناسب برای هدایت آب های جاری و فاضلاب گوسفند داری باشد.
- ظرفیت مورد استفاده بر اساس مساحت آغل تعیین شود.
- مساحت بهاربند باید تقریبا دو برابر فضای مسقف باشد.
- جایگاه گوسفندان باید قابل شست و شو و ضوعفونی کردن باشد.
انواع جایگاه گوسفندان
به طور کلی، سه نوع جایگاه برای گوسفند در نظر گرفته می شود که به شرح زیر است:
- باز: این جایگاه از چهار طرف باز و تنها دارای سقف است. (مناسب برای مناطق گرم و خشک)
- نیمه باز: دارای سه دیواره جانبی و مسقف است. ( مناسب برای مناطق معتدل، گرم و مرطوب)
- بسته: این جایگاه کاملا بسته و سقف است . ( مناسب برای مناطق سردسیر)
در جایگاه بسته، استفاده از دریچه ها و فن های مناسب برای تهویه حائز اهمیت فراوان است.
دمای مناسب جایگاه پرورش گوسفند
گوسفند نسبت به هوای گرم حساس بوده و در مقابل هوای سرد تا حدودی مقاوم است. اثر تغییرات دما بر افزایش وزن گیری روزانه بره های پرواری در جدول زیر آمده است:
| درجه حرارت | افزایش وزن روزانه |
| 5- | 73 گرم |
| 0 | 130 گرم |
| 5 | 170 گرم |
| 10 | 192 گرم |
| 15 | 197 گرم |
| 30 | 107 گرم |
همانطور که از جدول فوق مشخص است، بهینه ترین دما برای پرورش گوسفندِ پرواری حدود 15 درجه سانتیگراد است. هرچه دمای جایگاه نگهداری به 15 درجه نزدیک باشد، بازدهی گوسفند داری بیشتر خواهد بود.
جیره غذایی گوسفندان
جیره دام یکی از عوامل مهم در سودآوری و کاهش هزینه ها است. درصورت استفاده نامناسب از جیره، بازدهی و به تبع آن سوددهی گوسفند داری کاهش خواهد یافت. باید به این نکته دقت داشت که هر دام به مقدار مشخصی غذای روزانه برای وزن گیری نیاز دارد و افزایش بی دلیل جیره، چیزی جز هدر دادن سرمایه و افزایش هزینه نیست.
برای هر راس با توجه به سن و وزن دام، میزان جیره غذایی روزانه بین 1100 تا 1800 گرم است . در جدول زیر نمونه ای از ترکیب جیره غذایی روزانه یک بره 30 کیلوگرمی آورده شده است:
| نوع خوراک | مصرف روزانه به گرم |
| یونجه | 353 |
| ذرت | 300 |
| سبوس | 11 |
| جو | 300 |
| کنجاله سویا | 130 |
| بی کربنات سدیم | 33 |
| کربنات کلیسم | 6 |
| مکمل ویتامین و موادغذایی | 20 |
| نمک | 4 |
با افزایش سن و وزن بره، میزان غذای روزانه نیز افزایش می یابد. به عنوال مثال با رسیدن بره به وزن 40 کیلوگرم میزان جیره مورد نیاز روزانه به 1400 تا 1500 گرم میرسد. همچنین نمونه یک جیره ساده تر برای جیره غذایی روزانه یک بره 30 کیلوگرمی در جدول زیر آمده است.
| نوع خوراک | مصرف روزانه به گرم |
| یونجه | 300 |
| جو | 300 |
| کنسانتره | 300 |
| کاه | 300 |
برای هر راس دام داشتی با توجه به دوران آبستنی و شیردهی، به طور میانگین حدود 500 گرم به میزان خوراک افزوده می شود.
نگاهی اجمالی به مراحل شکل گیری گوسفند داری
با توجه به همه آنچه که گفته شد، گام های راه اندازی یک واحد گوسفند داری به شرح زیر است:
- تعیین هدف از پرورش دام (داشتی یا پرواری)
- انتخاب نژاد مناسب ( با توجه به شرایط اقلیمی، قیمت و قابل دسترس بودن آن)، متناسب با هدف تعیین شده
- تعیین تعداد دام مورد نیاز بر اساس بودجه تعیین شده
- تهیه مکان و تجهیزات بر اساس تعداد دام تعیین شده
- تهیه خوراک و برنامه ریزی برای تغذیه دام
طرح توجیهی گوسفند پرواری
راه اندازی گوسفند داری حرفه ای مشمول دو دسته هزینه ثابت و جاری است. هزینه های ثابت عبارت اند از:
- زمین
- ساختمان
- ماشین آلات و تجهیزات
هزینه های جاری، موارد زیر را شامل می شود:
- خرید دام
- هزینه خوراک
- بیمه
- سایر هزینه های مالی
متراژ مورد نیاز برای 25 راس بره پرواری حدود 72 مترمربع است.
مجموعه مفروضات طرح بره پرواری، که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد، بدین شرح است:
- تعیین ظرفیت طرح
- طول دوره پرواری
- تعداد دوره در سال
- وزن بره در زمان خرید
- اضافه وزن بره در روز
- وزن بره در زمان فروش
- نرخ خرید بره
- نرخ فروش بره
- کنسانتره و مکمل غذایی
- مصرف یونجه ، کاه، جو
- دارو
- هزینه های عمومی و فروش
متاسفانه به دلیل نوسانات موجود در بازار، امکان ارائه قیمت برای طرح توجیهی وجود ندارد.
مشکلات پیش روی گوسفند داری
یکی از چالش های پیش روی دامدارن، افزایش قیمت نهاده های دامی و علوفه در سالهای اخیر است. متاسفانه بروز خشکسالی در کشور و نبود نهاده های دامی با قیمت مناسب، موجب شده که هزینه تولیدات دامی با افزایش روبرو شده و حتی بسیاری از دامداران، فعالیت اقتصادی خود را تعطیل نمایند.
نبود جیره غذایی کافی و مناسب برای گوسفندان، بر میزان تولیدات دامی تاثیرات منفی برجای میگذارد. یکی از ملموس ترین این تبعات منفی، افزایش نرخ گوشت گوسفندی است. گفتنی است در 6 ماهه نخست سال 1399 به دلیل عدم تخصیص ارز کافی برای واردات نهاده های دامی ( به ویژه جو و کنجاله سویا)، میزان واردات نسبت به مدت مشابه کاهش چشمگیری داشت.
اصلی ترین راهکار برای حل این مشکل، حمایت دولت از صنعت دامپروری است. این حمایت ها می تواند در قالب اعطای وام به دامداران و تخصیص ارز دولتی برای واردات نهاده های دامی تعریف شود.
“سندبادسل بزرگترین بستر عمده فروشی آنلاین ، سریع ترین راه پیدا کردن تولید کننده ها و تامین‌کننده های کالاهای عمده فقط تو سندبادسل ممکنه!! “
