ایران از دیرباز جز پنج تولیدکننده و صادرکننده برتر انار در جهان بوده است. هر چند در سالهای اخیر رقبایی پا به عرصه تولید و صادرات انار گذاشته اند؛ اما انار ایران همچنان مشتریان خاص و پر و پا قرص خود را دارد. در این مقاله نگاهی به تولید و صادرات انار ایرانی خواهیم داشت.
فهرست مطالب مقاله
تاریخچه انار ایرانی
انـار، میوه درختی از تیره موردیها و از جنس پونیکا و گونۀ گراناتوم است. برخی از گیاه‌شناسان درخت انار را از گیاهان بومی ایران و سرزمینهای همسایۀ آن و برخی دیگر از رستنی های بومی سوریه و مصر دانسته‌اند. مصریان باستان درخت انار را می‌شناختند و آن را پرورش می‌دادند؛ اما با توجه به اینکه این گیاه در زبان مصری کهن ریشه سامی دارد، احتمالا از سرزمینی در فلسطین به مصر آمده باشد.
انار وحشی از دیرباز در جنگلهای کرانۀ دریای مازندران و جنگلهای خشک منطقۀ فارس و مناطق کردستان و بلوچستان و بخش هایی از مرکز ایران می‌روییده است. تاریخ بستانی کردن و پرورش انار در ایران دقیقاً مشخص نیست.
پلوتارک، از تاریخ نگاران یونان باستان، از یک ایرانی یاد می‌کند که با دادن اناری بسیار بزرگ به اردشیر اول، او را از پرورش چنین میوه‌ای شگفت‌زده کرده بود. گفته وی نشان می‌دهد که مردم ایران در دورۀ هخامنشی در پرورش انار بستانی مهارت و ورزیدگی داشته‌اند.
در ایران انواع مختلفی از انار پرورش داده می شد. انارهای ترش، شیرین، میخوش، سیاه‌پوست، بی‌دانه، اَزغَند و اردستانی، از جمله انارهای نام آشنا بوده اند. هر منطقه به پرورش نوع خاصی از انار شهرت داشت؛ مثلاً کاشان در پرورش درختهای انار زاغۀ سفیددانه و زاغۀ سرخ‌دانه، انار سیاه‌دانه، شیرین شهوار، شیرین بی‌دانه و شیرینِ سرخ‌پوست، انار ترش یزدی و ترش راوندی، و ترش مَلَس معروف بود.
امروزه انار در مناطق بسیاری از کشور، به‌خصوص مناطق حاشیه کویر کاشت می شود. انارهای ساوه، قم، تفت، عقدای یزد، بَجستان خراسان، فین کاشان، انار بی‌دانۀ سُرخه سمنان و انار سیاه‌دانۀ ساوه بیش از انارهای نواحی دیگر ایران مرغوبیت و شهرت دارند.
کاربردهای انار
انار علاوه بر طعم بی نظیرش، کاربردهای پزشکی، غذایی و صنعتی بسیاری نیز دارد. درخت انار و اجزاء آن به سبب دارا بودن تانن و آلکالوئیدهای فراوان در پزشکی کاربردهای درمانی دارد. برخی از عوامل محیطی موجب افزایش تولید رادیکال های آزاد در بدن می شوند که این رادیکال‌های آزاد در بروز بیش از ۱۰۰ نوع بیماری ازجمله سرطان و دیابت نقش دارند. از این رو انار با دارا بودن بیش از 100 نوع آنتی اکسیدان می تواند بدن را علیه این رادیکال های آزاد مقاوم نماید. برخی از خواص پزشکی انار به شرح زیر است:
- مقوی معده
- از بین برنده برخی عفونت ها
- کنترل فشار خون
- بهبود عملکرد عروق
در کتب پزشکی قدیم، خوردن برخی از انواع انار را برای تندرستی زیان‌آور می‌دانستند.
همه قسمت های درخت و میوه انار دارای خواص دارویی شگفت انگیزی وجود دارد. مطالعات اخیر نشان داده که روغن هسته انار به دلیل داشتن اسیدهای چرب ضروری، فیتواسترول ها و فعالیت ضداکسایندگی اثرات مفیدی در پیشگیری از سرطان و بیماری های قلبی عروقی دارد. همچنین طبق تحقیقات انجام شده، پودر و عصاره پوست انار ویژگی پروبوتیک دارد.
مواد زیستی موجود در انار می توانند به عنوان افزودنی طبیعی برای نگهداری و افزایش کیفیت غذا به کار برده شوند. در نتیجه به دلیل اهمیت این ویژگی ها، استفاده از ترکیبات میوه انار در صنعت مواد غذایی در حال افزایش است. خواص تغذیه ای فقط به بخش خوراکی میوه ی انار محدود نمی شود. به عنوان مثال در صنعت لبنیات از عصاره ی پوست انار به عنوان یک ماده ی نگه دارنده طبیعی در پنیر استفاده می کنند. این ماده اثر قابل توجهی بر پایداری اکسیداتیو چربی ها دارد. مشتقات انار به دلیل دارا بودن خاصیت ضداکسایشی در صنایع غذایی کاربردهای فراونی دارد. از جمله این کاربردها می توان به این موارد اشاره نمود:
- عصار پوست انار در صنایع لبنی
- پودر پوست انار در صنایع کیک و شیرینی
- پودر دانه و پوست انار در صنایع گوشت
همانطور که گفته شد، انار و مشتقات آن، کاربردهای صنعتی نیز دارد. از دیرباز از پوست، شاخه، گل، ریشه و برگ های انار در صنایع دباغی، چرم سازی و رنگرزی استفاده می شده است. امروزه نیز از رنگ گل انار برای رنگرزی نخ های قالی های دستی ( با جنبه هنری) استفاده می شود. علاوه بر این عصاره بخش های مختلف انار در تولید انواع کرم های زیبایی و درمانی نیز کاربرد دارد.
صنایع تبدیلی انار
همانطور که گفته شد، انار از آن دسته محصولات کشاورزی است که از ریشه درخت تا پوست میوه کاربردهای فراوانی دارد. متاسفانه به دلیل نبود صنایع تبدیلی کافی و مناسب همه ساله مقدار قابل توجهی از انار ایرانی به دلایلی چون ریز بودن، ترک خوردگی، آفت و غیره از بین رفته و یا با قیمتی نازل به بازار عرضه می شود.
از جمله فرآورده های کاربردی صنایع تبدیلی انار می توان به این موارد اشاره نمود:
- آب انار
- کنستانتره و نوشابه
- ژله و شربت
- رب
- انار دانه
- مربا، مارمالاد و کنسرو
- پودر آب انار
- سرکه
- روغن هسته انار
- لواشک
در صورت مجهز بودن خط تولید صنایع تبدیلی، وجود لاین بسته بندی مناسب و همچنین کیفیت فرآورده های تولید شده، فرصت صادرات این فرآورده ها وجود دارد. گفتنی است یکی از مشکلات اساسی صنایع تبدیلی انار وجود ضایعات صنعتی بسیار است که در ادامه به راه حلی نوین برای این مشکل اشاره خواهیم داشت.
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
با ضایعات صنایع تبدیلی انار چه کنیم؟
طی فرایندهای صنایع تبدیلی میوه انار، حجم زیادی از ضایعات صنعتی (یعنی پوست و دانه) تولید می‌شود که دفع آن‌ها به یک مشکل بزرگ زیست‌محیطی تبدیل شده است. این پسماند یک منبع قابل دسترس از ترکیبات فنلی محسوب می‌شود که دارای خواص دارویی و خواص ﻧﻮﺗﺮﻭﺳﯿﻮﺗﯿﮑﺎﻝ (ﻏﺬﺍﻫﺎﯼ ﻓﺮﺍﺳﻮﺩﻣﻨﺪ) است. خوشبختانه با توسعه فناوری نانو در کشور امکان تولید محصولات ارزشمند از ضایعات انار فراهم شده که می تواند تکمیل ننده چرخه اقتصادی صنایع تبدیلی نیز محسوب گردد.
پژوهشگران دانشگاه تهران به تازگی موفق به تولید یک ماده قارچ‌کش جدید از عصاره پسماند میوه انار شده اند. این ماده در طی فرایند ساده و ارزان میان‌افزایی و با استفاده از مونت‌موریلونیت ناخالص (Mt) بدست آمده است. برای مطالعه نتایج این بررسی اینجا کلیک کنید.
آمار تولید انار ایران
در آمارنامه کشاورزی، وزارت جهاد و کشاورزی منتهی به سال 1398، میزان سطح زیر کشت انار حدود 90 هزار هکتار اعلام شده که از این میزان سطح زیر کشت، بیش از 1 میلیون تن انار برداشت شده است. در سال 1399 و به گفته مدیرکل دفتر میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید انار به بیش از 1 میلیون و 200 هزار تن رسید.
“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”
5 استان برتر کشور به لحاظ تولید انار در سال 1398 به تفکیک عبارت اند از:
- فارس – 314950 تن
- یزد – 101548 تن
- خراسان رضوی – 96223 تن
- سمنان – 95417 تن
- مرکزی – 89454 تن
طبق آخرین اطلاعات موجود، ایران طی سال های گذشته جز 5 کشور برتر تولید انار در جهان بوده است. از دیگر کشورهای فعال در عرصه تولید انار می توان به هند، ترکیه، افغانستان، آمریکا و چین اشاره نمود. شایان ذکر است که بیش از ۷۴۰ نوع انار در ایران وجود داردکه معروف ترین انواع آن را چنین می توان نامبرد:
- شهسوار دانه قرمز
- میخوش
- شیرین ساوه
- آلک ساوه
- ملس اصفهانی دانه قرمز
- شیشه کپ خراسان
- قجاق قم
آمار صادرات و ارقام انار ایرانی
طبق اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران، در سال 1399 بیش از 1 میلیون تن انار به ارزشی بالغ بر 5 میلیون دلار به کشورهای مختلف جهان صادر شده است. انار تازه ایران به 20 کشور جهان از جمله امارات، قطر، کره جنوبی، افغانستان، آلمان، اوکراین و سوئد صادر می شود. از این میان کره جنوبی یکی از اصلی ترین مقاصد صادراتی راه دور ایران است. صادرات به کشورهای همسایه نسبت به مقاصد راه دور از سهم بیشتری برخوردار است.
صفات مرفولوژیک (ریخت شناسی) ارقام مطلوب صادراتی عبارت اند از:
- رنگ پوست
- رنگ دانه
- طعم
- ضخامت پوست
- وزن انار
از این رو، انارهایی که به لحاظ صفات مرفولوژیک برای صادرات مناسب هستند را چنین می توان نام برد:
- ملس ساوه
- رباب نی ریز
- شیشه کپ فردوس
- نادری بادرود
- ملس یزدی
- قجاق قم
- بجستانی گناباد
- خزر بردسکن
- اردستانی مه ولات
از آنجا که انار در گمرک جهانی با کد تعرفه 081090 و در دسته بندی کلی میوه های تازه قرار گرفته است، امکان ارائه آمار دقیق تجارت جهانی این محصول وجود ندارد.
“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!! “
