همانطور که در مقالات مختلف این وبلاگ به صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی اشاره شد، صنایع تبدیلی و تکمیلی حلقه مفقوده بخش کشاورزی هستند. بی شک توجه به این بخش از صنعت، علاوه به اشتغال زایی بیشتر و جلوگیری از مهاجرت به شهرها، می تواند زمینه ساز شکل گیری ارزش افزوده بیشتر در بخش کشاورزی باشد. در این مقاله به بررسی صنایع تبدیلی پسته و به طور مشخص کاربردهای پوسته نرم و استخوانی پسته خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب مقاله
انواع فرآورده های پسته
در مقاله «صادرات پسته ایرانی» به معرفی پسته و ارقام مختلف آن و همچین بازارهای صادراتی پسته پرداختیم. در این بخش انواع فرآورده های پسته را به اجمال معرفی می نماییم. پسته از آن دسته محصولات کشاورزی است که از ارزش غذایی بسیار بالایی برخوردار است؛ لذا فرآورده های تبدیلی این محصول نیز می تواند در یک سبک غذایی سالم، جایگاه ویژه ای داشته باشند. برخی از فرآورده های تبدیلی پسته عبارت اند از:
- پسته خشک و برشته
- خلال و پودر پسته
- خمیر مغز
- حلوا
- بستنی
- کره پسته
- باقلوا
- شکلات پسته
- شیر
- روغن
- انواع شیرینی مانند میکادو پسته
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
صنایع تبدیلی و تکمیلی پسته
همانگونه که در مقالات پیشین اشاره شد، صنایع تبدیلی و تکمیلی نقش مهمی در رونق تولید و توسعه پایدار مناطق روستایی بر عهده دارند. توجه به این بخش از صنعت، علاوه به اشتغال زایی بیشتر و جلوگیری از مهاجرت به شهرها، می تواند زمینه ساز شکل گیری ارزش افزوده بیشتر در بخش کشاورزی باشد.
یکی از ویژگی های تولید پسته، ریسک بالای این محصول است. بررسی های انجام شده حاکی از آن است که ضریب تغییر عملکرد و قیمت پسته در کشور به ترتیب حدود 23.8 درصد و 113.5 درصد است. در بسیاری از مناطق کشور، کشت پسته آخرین گزینه برای کشاورزان است. در این مناطق به دلیل پایین بودن کمیت و کیفیت آب، امکان کشت محصولات دیگری جز پسته وجود ندارد. لذا نبود تنوع کشت، به منظور کاهش نوسانات تولید و قیمت کار را برای کشاورزان دشوار نموده است.
از این رو صنایع تبدیلی و تکمیلی پسته می تواند با ایجاد فرآورده های متنوع از پسته، تا حدی از آسیب های که در بالا بدانها اشاره شد، بکاهد. فرآورده های پسته، مشروط بر بکارگیری صنایع تبدیلی مدرن، این قابلیت را دارند تا در زمره کالاهای باکیفیت صادراتی قرار گیرند.
“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”
با ضایعات ناشی از صنایع تبدیلی پسته چه کنیم؟
آمار و ارقام نشان می دهد که سالانه حدود 135 هزار تن ضایعات پسته در کشور تولید می شود. بیشترین این ضایعات در مرحله پوست گیری ایجاد می شود. در صورت بهره مندی از صنایع تبدیلی پیشرفته می توان از این ضایعات به بهترین شکل ممکن بهره برد. بر اساس تحقیات انجام شده، برخی راهکارها برای استفاده بهینه از ضایعات فرآوری پسته به شرح زیر است:
- استفاده از پوسته سبز پسته:
- تهیه مربا و ترشی
- رنگرزی الیاف قالی
- بستر تولید قارچ خوراکی
- خوراک دام
- تهیه کودهای آلی
- استخراج روغن از ضایعات مغز پسته
- استفاده از پوسته استخوانی پسته:
- تولید کربن فعال
- استحصال قطران
چنانچه مشخص است، دو بخش مهم ضایعات پسته، پوسته نرم و استخوانی آن است. در ادامه به کاربردهای پوسته نرم و استخوانی پسته خواهیم پرداخت.
کاربردهای پوسته استخوانی پسته
از منحصربفردترین و درآمدزا ترین محصولات جانبی پوسته استخوانی پسته، کربن فعال و قطران است. پوسته استخوانی پسته به دلیل دارا بودن مواد فرار و کربن بالا، میزان خاکستر کم و خواص سختی خوب، برای تولید کربن فعال بسیار مناسب است. در بسیاری از کشورها همچون ترکیه که سوخت بسیار گران است، استفاده از این محصول با استقبال بسیار خوبی همراه است. پوسته استخوانی پسته طی فرآیند پیرولیز (آذرکافت) دو محصول ارزشمند قطران و کربن را تولید می نماید. گفتنی است پیرولیز یا آذرکافت به تجزیه حرارتی مواد در دمای بالا و اتمسفر خنثی گفته می شود. پیرولیز به طور عمده در فرآوری مواد آلی کاربرد دارد.
-
قطران
قطران، با ارزش ترین محصول به دست آمده از تجزیه شیمیایی پوسته سخت پسته بر اثر حرارت بالا است. به طور متوسط از هر 100 گرم پوسته استخوانی پسته، حدود 15 تا 20 میلی لیتر قطران بدست می آید. قطران مایعی چسبناک با بوی خاصی است که از تجزیه شیمایی موادی مانند زغال سنگ، پوسته پسته و … به دست می آید. قطران های گیاهی معمولا در صنایع دارویی و آرایشی-بهداشتی کاربرد دارند. قطران موجود در پوسته استخوانی پسته به دلیل بالا بودن شاخص، در رده خوراکی قرار دارد.
-
کربن فعال
در مرحله نهایی فرآیند پیرولیز (آذرکافت) پوسته پسته، مقداری زغال باقی می ماند. طی عملیات فعال سازی، تولید کربن فعال تولید می شود. کربن فعال به عنوان فیلتر در تصفیه روغن و نوشابه سازی کاربرد دارد. از کربن فعال می توان به عنوان جداکننده گازهای سمی از هوا نیز استفاده نمود. طبق تحقیقات انجام شده از 12 کیلوگرم پوسته استخوانی پسته، 1 کیلو کربن فعال استحصال می شود.
همانگونه که مشخص است پوسته استخوانی پسته، ثروتی ناشناخته است که چندان مورد توجه صنایع تبدیلی کشور قرار نگرفته است. هر ساله مقدار قابل توجهی از پوسته پسته از طریق استان های شمال غربی کشور به ترکیه صادر می شود. متاسفانه به دلیل نبود صنایع تبدیلی مناسب در کشور، ارزآوری دو محصول ارزشمند قطران و کربن فعال نسیب کشورهایی چون ترکیه می شود.
کاربرد پوسته سبز پسته
از کاربردهای سنتی پسته، تهیه مربا و ترشی است. نکته مهم در تهیه این دو خوراکی، دست چین کردن پوسته سبز پسته قبل از فساد و رعایت اصول بهداشتی در فرآیند تولید است. استفاده از پوسته سبز پسته در رنگرزی نیز از دیرباز در روستاها رواج داشته است.
هانطور که گفته شده پوسته سبز پسته به دلیل دارا بودن مقدار قابل توجهی پروتئین و قندهای احیا، قابلیت استفاده به عنوان خوراک دام را نیز دارد. البته تانن ها و ترکیبات پلی فنلی موجود در پوسته پسته می تواند موجب کاهش میزان هضم شود. بهترین راه برای استفاده از پوسته سبز پسته، خشک کردن آن با استفاده از دستگاه ها و روش های علمی نوین است. خشک شده پوسته سبز پسته فساد پذیری پایینی دارد و می توان این محصول را به سراسر کشور ارسال نمود.
گفتنی است تانن موجود در پوست پسته در صنایعی همچون داروسازی، رنگ سازی، چرم سازی و صنعت نفت کاربردهای فراوانی دارد. در حال حاضر تانن مورد نیاز صنعت، از ایتالیا و روسیه وارد می شود.
دیگر کاربردهای ضایعات پسته
تا اینجا از کاربردهای پوسته نرم و استخوانی پسته گفتیم؛ یکی دیگر از کاربردهای ضایعات پسته، استخراج روغن از ضایعات مغز پسته است. پسته های ریز، لک دار، پرنده زده و … جزء ضایعات پسته محسوب شده و امکان فروش آنها در بازارهای داخلی و خارجی وجود ندارد. اما این ضایعات در تولید روغن پسته بسیار ارزشمند هستند. طبق بررسی های انجام شده از حدود 200 هزار تن پسته صادراتی، حدود 240 کیلوگرم ضایعات بدست می آید. با بکارگیری تجهیزات مناسب و مدرن می توان بازده استخراج روغن را افزایش داد.
روغن بدست آمده از پسته، مصارف دارویی و بهداشتی داشته و از قیمت بالایی در بازارهای جهانی برخوردار است. نکته قابل توجه آنکه، محصول جانبی ،رآیند روغن کشی، کنجاله است. کنجاله بدست آمده دارای مقدار قابل توجهی پروئین و اسیدهای آمینه است که می تواند در جیره غذایی دام و طیور مورد استفاده قرار گیرد.
نوشابه کولا، شامل اسانس پسته به اضافه چاشنی های مختلف و کمی آبلیمو است.
زیان های ناشی از عدم مدیریت ضایعات پسته
ضایعات بدست آمده از فرآوری پسته، شامل پوسته نرم، پوسته استخوانی، خوشه ها و برگ درخت است. این مواد از فسادپذیری بالایی برخوردار هستند؛ به گونه ای که پس از چند روز سیاه، گندیده و کپک زده می شوند. هجوم و تراکم حشرات مزاحم در اطراف این ضایعات، آلودگی زیست محیطی به همراه دارد. علاوه بر این این ضایعات بستری مناسب برای رشد قارچ آسپرژیلوس را ایجاد می کنند.
متاسفانه برخی از کشاورزان از این ضایعات به عنوان کود سبز استفاده می نماید. مجموعه این بی توجهی مشکل گسترش آفلاتوکسین در باغات پسته را دو چندان می کند. اسپور قارچ آسپرژیلوس به راحتی از طریق باد منتشر می شود. متاسفانه وجود سم آفلاتوکسین در محصولات پسته از عوامل کاهش صادرات در سالهای اخیر بوده است.
امید است با توجه و برنامه ریزی وزارت جهاد کشاورزی، مشکلات موجود بر سر راه تولید، فرآوری و صادرات پسته و محصولات آن به زودی مرتفع گردد.
“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!! “
