شیر خشک یکی از فرآورده‌های تبدیلی صنایع لبنی است که نه‌تنها جنبه صادراتی داشته بلکه مصرف داخلی نیز دارد؛ اما تولید و صادرات این محصول طی سالیان گذشته با فراز و نشیب‌های همراه بوده است. در این مقاله به بررسی تولید و صادرات شیر خشک پرداخته‌ایم.
فهرست مطالب مقاله
شیر خشک
پودر شیر یا شیر خشک از تبخیر شیر به دست می‌آید. از اهداف تولید شیر خشک می‌توان به این موارد اشاره نمود:
- حفظ بهتر و طولانی‌تر شیر
- کاهش حجم شیر و درنتیجه صرفه‌جویی در هزینه‌ها حمل‌ونقل
شیر خشک در دودسته بندی اصلی، شیر خشک ویژه نوزادان و شیر خشک صنعتی قرار می‌گیرد.
شیر خشک بر اساس شکل و فرم به دو صورت پودر شیر خشک و شیر خشک مایع (شیر مصنوعی) در بازار وجود دارد. در دسته‌بندی دیگر، شیر خشک بر اساس ترکیبات و مواد تشکیل‌دهنده آن تقسیم‌بندی می‌شود که عبارت‌اند از:
- بدون لاکتوز
- هایپوآلرژیک
- آنتی رفلاکس
- شیر خشک سویا
به‌طورکلی شیر خشک به‌عنوان ماده اولیه، در بسیاری از صنایع غذایی کاربرد دارد که عبارت‌اند از:
- شیرینی، کیک، شکلات، دسر
- مواد لبنی فرآوری شده ازجمله فرآیند تغلیظ ماست
- تولید نان‌های صنعتی
- انواع سوسیس و کالباس
از شیر خشک در تهیه انواع پودر بدن‌سازی و مکمل غذایی نیز استفاده می‌شود.
نگاهی کلی به فرآیند تهیه شیر خشک
در تهیه شیر خشک، شیر پاستوریزه از لوله‌های با منافذ بسیار ریز عبور داده می‌شود. سپس این شیر روی ورقه فولادی بسیاری داغی که عاری از هرگونه میکروب است، پخش می‌شود. در این فرآیند آب موجود در شیر تبخیر شده و اجزای تشکیل‌دهنده آن به‌صورت پودر باقی می‌ماند.
در مرحله خشک‌کردن شیر، از دو روش غلتکی و پاششی استفاده می‌شود. درروش غلتکی لایه‌نازکی از شیر روی استوانه‌های دواری که داخل آن آب داغ در جریان است، ریخته می‌شود. به دلیل دمای بالای غلتک، شیر خشک‌شده و لایه‌نازکی از آن باقی می‌ماند که همان شیر خشک است. حلالیت شیر در این روش کم است، ازاین‌رو در تهیه شکلات و تغذیه گوساله‌ها از آن استفاده می‌شود.
درروش پاششی (اسپری) شیر به داخل برج‌های بزرگی که هوای داغ پالایه شده در آن جریان داد، پاشیده می‌شود؛ اما در ابتدا با کمک دستگاه اتمیزه، ذرات شیر به قطرات بسیار ریز تبدیل می‌شوند و در فرآیند پاشش به داخل برج‌ها، از حالت مایع به‌صورت ذرات ریز شیر خشک درمی‌آیند. شیر به‌دست‌آمده از این روش از حلالیت بیشتری برخوردار است.
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
تولید شیر خشک صنعتی
شیر خشک صنعتی دارای میزان چربی بالایی بوده و ازاین‌رو در صنایع مختلف غذایی کاربرد دارد. آمارهای داخلی حاکی از رشد تقاضای این محصول در کشور دارد. از سوی دیگر افزایش تولید شیر خشک در کشور می‌تواند، جایگزینی برای واردات این محصول نیز باشد. درنتیجه افزایش تولید شیر خشک صنعتی، علاوه بر تأمین نیازهای داخلی فرصت صادرات این محصول به کشورهایی چون عراق و افغانستان را نیز فراهم می‌نماید.
روش تولید شیر خشک صنعتی
در ابتدا شیر تازه تهیه‌شده به محل کارخانه منتقل و در مخازن مخصوص نگهداری می‌شود. در ابتدای فرآیند تولید شیر خشک صنعتی، چربی‌گیری از شیر خام انجام می‌شود. چربی به‌دست‌آمده به‌صورت خامه به دیگر صنایع غذایی فروخته می‌شود. در ادامه فرآیند با کمک خشک‌کننده‌های مخصوص، آب موجود در شیر تبخیر شده و درنهایت شیر خشک صنعتی به دست می‌آید.
تجهیزات لازم در خط تولید شیر خشک صنعتی
راه‌اندازی کارخانه تولید شیر خشک، همچون دیگر صنایع تبدیلی به مجموعه‌ای از تجهیزات نیازمند است. برخی از این تجهیزات در زیر آمده‌اند:
- دستگاه پاستوریزاسیون
- خشک‌کننده‌ها (درایرها)
- سیستم پایپینگ
- انواع مخازن و پمپ‌ها
- اپراتورهای تغلیظ
بخشی از تجهیزات کارخانه تولید شیر خشک صنعتی، در داخل تولیدشده و مابقی از کشورهای چون چین و هند تأمین می‌شود.
“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”
سرمایه‌گذاری در طرح تولید شیر خشک
در خصوص سرمایه‌گذاری در تولید شیر خشک صنعتی، ذکر این نکته ضروری است که امکان سرمایه‌گذاری با ظرفیت‌ها و سطوح تکنولوژیک مختلف و به دنبال آن سطح سرمایه‌گذاری کمتر و یا بیشتر وجود دارد. گفتنی است نوسانات نرخ ارز در حجم سرمایه‌گذاری تأثیرگذار است. در ادامه پیش‌بینی میزان سرمایه‌گذاری در این حوزه با ذکر برخی از مؤلفه‌ها ارائه می‌شود. توجه داشته باشید که ارقام اعلام‌شده تقریبی بوده و بر اساس نوسانات قیمتی موجود در بازار، دستخوش تغییر خواهد شد.
ظرفیت تولید سالیانه: 3 هزار تن
نرخ برابر دلار: 23 هزار تومان
مساحت زمین موردنیاز: 10 هزار مترمربع
زیربنای کارخانه: 3500 مترمربع
تعداد نیروی انسانی: 40 نفر
میزان سرمایه‌گذاری ثابت: 32 میلیارد تومان (بدون احتساب زمین)
ماشین‌آلات و تجهیزات: 16 میلیارد تومان
نرخ بازده داخلی در سال مبنا: 34 درصد
تجارت شیر خشک در جهان
تجارت شیر خشک به دلیل کاربردهای فراوانی آن، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. مطابق آمارهای جهانی در سال 2019، شیر خشک (پودر شیر) 1.5 درصد چربی با کد تعرفه 040210، 401 امین محصول معامله‌شده در جهان بوده است. میزان معاملات شیر خشک حدود 7.76 میلیارد دلار تخمین زده‌شده است.
این محصول بین سال‌های 2018 و 2019، با 17 درصد رشد مثبت همراه بود.
بزرگ‌ترین صادرکنندگان و واردکنندگان شیر خشک 1.5 درصد چربی، در سال 2019 و 2020 میلادی به تفکیک در جداول زیر آمده‌اند:
کشورهایی که بیشترین تعرفه واردات شیر خشک رادارند عبارت‌اند از:
- ایسلند – 228 درصد
- تایلند – 211 درصد
- ترکیه – 179 درصد
- کره جنوبی – 173 درصد
- قبرس – 159 درصد
از سوی دیگر کشورهایی نظیر آنگولا، مصر، موریتانی، موریس و آفریقای جنوبی نرخ تعرفه صفر را برای واردات شیر خشک در نظر گرفته‌اند.
واردات و صادرات شیر خشک در ایران
به گفته رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان شیر خشک، هرساله میزان قابل‌توجه ای مازاد تولید شیر خشک در کشور وجود دارد که می‌تواند حجم قابل‌توجهی از صادرات را به همراه داشته باشد. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان صادرات شیر خشک با چربی کمتر از 1.5 درصد و با کد تعرفه 04021020، در سال 1399 بیش از 11 میلیون 448 هزار دلار اعلام‌شده؛ که بیشترین مقاصد صادراتی شیر خشک ایران کشورهای پاکستان، افغانستان، سوریه و عراق بوده‌اند. در مدت مشابه میزان واردات این محصول حدود 3 میلیون و 348 هزار دلار برآورد شده است.
گام‌های صادرات شیر خشک
مجموعه گام‌های صادرات شیر خشک را چنین می‌توان عنوان نمود:
- بررسی قوانین صادراتی شیر خشک
- شناسایی بازار هدف و بررسی نیاز آن
- رایزنی با مشتری احتمالی در خصوص صادرات شیر خشک
- تهیه شیر خشک از یک مرکز ثبت‌شده و تائید شده
- آماده‌سازی مدارک صلاحیت صادرات شیر خشک
- درخواست مجوز و صادرات شیر خشک
- اعلام ورود محموله صادراتی به گمرک
- تائید نهایی و صادرات محصول
صادرات شیر خشک، به دلیل حساسیت محصول از دشواری‌های خاص خود برخوردار است.
مشکلات تولید و صادرات شیر خشک در ایران
با توجه به تولید بالای شیر در کشور و از سوی دیگر سرانه مصرف پایین این محصول، بازار کشش جذب این میزان تولید را ندارد. در اواسط سال 1399 و با بروز نوسانات قیمت شیر خشک در بازار داخلی، ستاد تنظیم بازار ممنوعیت صادرات شیر خشک را لغو و در این راستا، مبلغ 16 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم صادرات شیر خشک را تعیین نمود؛ اما این خود مشکلات دیگری را به همراه داشت.
به دلیل تعلل در تعیین قیمت شیر خام از سوی نهادهای مربوطه، صنعت دامپروری دچار زیان‌های بسیاری شد. ازآنجاکه مازاد شیر تولیدشده در بازار داخلی جذب نشده و از سوی دیگر صنایع تبدیلی نیز میزان تولید مشخص و محدودی دارند، بهترین راهکار تبدیل مازاد شیر خام به شیر خشک است؛ اما باوجود تعرفه صادراتی 16 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم شیر خشک، چگونه می‌توان توقع بهبود شرایط را داشت؟
بر اساس اظهارات رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان شیر خشک کشور، در سال 1399 حدود 50 هزار تن مازاد تولید شیر خشک وجود داشت که به دلیل تعرفه سنگین صادراتی، تنها 12 هزار تن از آن مجوز صادرات گرفت. در اواخر سال 1399 و پس از پیگیری‌های بسیار از سوی وزارت جهاد کشاورزی، ممنوعیت صادرات و اخذ مبلغ 16 هزار تومان عوارض صادرات به‌طورکلی لغو گردید.
سرانجام در مرداد سال 1400 با ابلاغ بخشنامه معاونت توسعه صنایع تبدیلی و کسب‌وکارهای کشاورزی، تنها کارخانه‌ها شیر خشکی اجازه صادرات شیر خشک بدون تعرفه صادرات را خواهند داشت که روزانه 5 هزار تن شیر تازه را به قیمت مصوب 6400 تومان از دامداران خریداری نمایند.
در تیرماه 1400، قیمت مصوب شیر خام با تصمیم شورای قیمت‌گذاری محصولات اساسی کشاورزی و بر اساس سیاست‌های حمایتی اعلام گردید.
امید است با درایت و همراهی دستگاه‌های مربوطه، مشکلات صنایع لبنی و صنایع تبدیلی این حوزه به‌زودی مرتفع گردد.
“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!! “
