چای ایرانی؛ از تولید تا صادرات

امروزه چای به کالایی استراتژیک در حوزه کشاورزی مبدل شده است. به گزارش دپارتمان کشاورزی آمریکا، از سال 2010 میلادی میزان مصرف چای در جهان رشد چشمگیری داشته است. علت افزایش تقاضای جهانی چای، خواص دارویی و تأثیرات آن بر سلامتی عنوان‌شده است. در این مقاله به بررسی چای ایرانی و جایگاه آن در جهان می‌پردازیم.

مختصری درباره چای

چای از برگ‌های عمل‌آوری شده گیاه «کاملیا سیننسیس» که بومی آسیای شرقی است، تهیه می‌شود. نام این گیاه در گویش منطقه جنوب چین «چای» و در گویش مردمان منطقه شمال چین «تی» تلفظ می‌شود. هر دو تلفظ از یک کلمه در چین باستان نشاءت می‌گیرد.

انواع چای بر اساس نوع فرآوری آن قابل‌تمایز هستند. برگ‌های چای پس از چیده شدن بایستی به‌سرعت خشک شوند تا از این طریق از اکسیداسیون آن جلوگیری شود. از نگاه سنتی، چای بر اساس درجه و دوره اکسیداسیون (تخمیر) به گروه‌های زیر قابل‌تقسیم است:

• سفید: این نوع چای از جوانه‌ها و گلبرگ‌های تازه گیاه چای به دست می‌آید. برای جلوگیری از اکسیداسیون، گلبرگ‌ها در نور طبیعی آفتاب خشک می‌شوند.
• زرد: چایی کمتر شناخته‌شده و تا حدودی گران‌قیمت است. فرآیند عمل‌آوری این نوع چای همچون چای سیاه است؛ با این تفاوت که برای خشک‌کردن برگ‌های چای از نوعی بسته‌بندی خاص همراه با بخار استفاده می‌شود.
• سبز: این چای به دو روش ژاپنی و چینی فرآوری می‌شود. درروش ژاپنی فرآیند اکسیداسیون از طریق حرارت یا بخار متوقف می‌شود؛ اما درروش چینی برگ‌های تازه چای، در تابه‌های داغ حرارت می‌بینند.
• اُلانگ: این چای از دسته چای‌های نیمه اکسیدشده است که ازلحاظ دسته‌بندی بین چای سیاه و سبز قرار دارد. مهم‌ترین مرکز فرآوری این نوع چای، کشور چین و تایوان است.
• سیاه: این نوع چای، چای کاملاً اکسیدشده است. این چای بیشترین مصرف‌ را در اروپا و آمریکا و نقاطی از شرق دارد. چین بزرگ‌ترین تولیدکننده چای سیاه در جهان محسوب می‌شود.
• پوئر: این جای از نوعی اکسایش خاص چای سبز به دست می‌آید و فرآیند اکسیداسیون این چای بین 6 ماه تا یک سال به طول می‌انجامد.

سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات

تولید چای در جهان

همان‌طور که گفته‌شده، امروزه چای در کنار آب و قهوه، جز نوشیدنی‌های برتر جهان است. طبیعتاً کشورهایی که توان تولید حجم بالایی از چای را داشته باشند، به درآمد ارزی قابل‌توجهی دست خواهند یافت. طبق آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، در سال 2019 میلادی، حدود 5 میلیون هکتار زمین در 47 کشور دنیا، زیر کشت چای بوده که از میزان زمین رقمی بیش از 6.5 میلیون تن چای برداشت‌شده است. بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده در سال 2019 در جدول زیر آمده‌اند:

همان‌گونه در جدول بالا مشخص است، چای ایران رتبه نهم در جهان را به خود اختصاص داده است.

کشورهای چین، هند، کنیا و سریلانکا حدود 75 درصد از تولید چای در جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

تجارت جهانی چای

مطابق آمارهای بین‌المللی، تجارت جهانی چای و انواع فرآورده‌های آن رقمی بالغ‌بر 42 میلیارد دلار عنوان‌شده است. تجارت جهانی چای با کد تعرفه 0902 ( شامل انواع چای، حتی خوشبو شده) در سال 2019 حدود 7.44 میلیارد دلار اعلام شد. بزرگ‌ترین صادرکنندگان و واردکنندگان چای با کد تعرفه 0902 در سال 2019 به تفکیک در جداول زیر آمده است.

از سوی دیگر، تجارت چای سیاه با کد تعرفه 090240 (چای سیاه (تخمیر شده) و یا جزئی تخمیر شده) در سال 2019 رقمی بالغ‌بر 3.54 میلیارد دلار برآورد شد. اصلی‌ترین صادرکنندگان و واردکنندگان چای سیاه به تفکیک در جدول زیر آمده است:

کشت چای در ایران

به طور معمول تولید چای در ایران از ابتدای اردیبهشت هر سال آغاز و تا پایان مهر ماه ادامه می یابند. عواملی چون میزان نزولات جوی، اجرای عملیات حرص باغ ها و مصرف کودهای مغذی بر میزان تولید چای تاثیرات مثبت فراوانی دارد.

از هر هزار تن برگ سبز چای ، حدود 22 درصد چای خشک بدست می آید.

به نقل از فائو و طبق آمارهای رسمی سال 2019، از بیش از 16 هزار هکتار باغ چای فعال در استان‌های گیلان و مازندران، بیش از 90 هزار تن چای (تازه) برداشت‌شده است. به گفته رئیس سازمان چای کشور، در سال 1399 حدود 6 هزار هکتار باغ چای رهاشده و غیرفعال در کشور شناسایی شد که این امر به کاهش تولید داخلی و به‌تبع آن افزایش واردات منجر خواهد شد.

بیشتر بخوانیم: اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر تولید و صادرات محصولات کشاورزی

در حال حاضر سرانه مصرف داخلی حدود 100 هزار تن تخمین زده‌شده که چای تولیدشده، پاسخگوی حدود 35 هزار تن از نیاز مصرفی داخل است. مازاد نیاز داخل از طریق واردات تأمین می‌شود. طبق آمارهای جهانی، میزان صادرات چای سیاه ایران  ( با کد تعرفه 090240) در سال 2019  حدود 5.26 میلیون دلار و میزان واردات در مدت مشابه بالغ از 134 میلیون دلار تخمین زده‌شده است.

به‌منظور شفاف‌سازی سهم تجارت چای در ایران، میزان صادرات و واردات چای در سال 1399 و به نقل از گمرک جمهوری اسلامی ایران در جداول زیر آمده است. لازم به ذکر است میزان صادرات چای ایرانی در سال 1399 رقمی معادل 14.458.123 میلیون دلار و میزان واردات 328.741.502 میلیون دلار اعلام‌شده است.

“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”

در حال حاضر، چای ایرانی با درجه کیفی ممتاز به کشورهای اروپایی و با درجه کیفی پایین‌تر به کشورهایی چون افغانستان و عراق صادر می‌شود.

از تولید و تجارت انواع دمنوش های گیاهی در ایران چه می دانید؟

مشکلات موجود بر سر راه چای ایرانی

چای ایرانی مانند بسیاری از محصولات کشاورزی فرازوفرودهای بسیاری را پشت سر گذاشته است. واردات بی‌رویه، فروش باغات چای و حتی تغییر کاربری آن‌ها ازجمله مواردی است که تولید و صادرات چای ایرانی را با مشکل مواجه کرده است. ضعف در بازاریابی داخلی چای ایرانی به حدی است که درصد اندکی از مردم نسبت به چای ایرانی آشنایی دارند. خوشبختانه با ورود تولیدکنندگان تخصصی به این بخش و ارائه چای باکیفیت بالا، چای ایرانی توانسته سهم بیشتری از بازار داخلی را در اختیار بگیرد. تقویت بازاریابی و فروش چای می‌تواند به احیای مجدد باغات و همچنین افزایش بهره‌وری اقتصادی کمک شایانی نماید.

صنعت چای در استان‌های گیلان و مازندران از اهمیت بیساری برخوردار است. در حال حاضر حدود 163 کارخانه چای در این دو استان فعال هستند که به‌صورت فصلی برای حدود 4 هزار و 900 نفر فرصت شغلی ایجاد می‌نمایند.  طبق آمارهای اعلام‌شده حدود 50 تا 55 هزار چای‌کار در گیلان و مازندران فعالیت دارند که این مسئله خود در بحث اشتغال و توسعه روستایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

به استناد ماده 16 قانون افزایش بهره‌وری، واردات چای و تعرفه‌ها به‌گونه‌ای باید باشد که کفه ترازوی تجاری به نفع تولید داخل باشد.

کمک‌های فنی، اعتبارات ارزان و ردیف‌های اعتباری خاص برای احیای باغات چای، بازسازی کارخانه‌ها و حمایت از صندوق توسعه چای از مجموعه اقداماتی که به رونق گرفتن صنعت چای کمک شایانی خواهد نمود.

“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!!  “