خرما میوه‌ای باارزش غذایی بالا است که به دلیل داران بودن مواد قندی بسیار (حدود 70 درصد) علاوه بر مصرف تازه خوری، در صنایع مختلف نیز کاربردهای فراوان دارد. خرما به لحاظ ایجاد اشتغال، تولید ، درآمد اقتصادی و همچنین صادرات و ارزآوری از جایگاه ویژه‌ای در کشور برخوردار است. در این مقاله به معرفی انواع خرمای ایرانی و جایگاه آن در تجارت خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب مقاله
میزان تولید خرما در جهان
بر اساس آمار فائو، در سال 2019 میلادی بیش از 1 میلیون و 381 هزار هکتار از زمین‌های زراعی زیر کشت خرما بوده، که از این میزان نخلستان، بیش از 9 میلیون تن خرما برداشت‌شده است. 10 کشور برتر در تولید خرما در سال 2019 در جدول زیر آمده است:
تجارت خرما در جهان
خرما از آن دسته محصولاتی است که چه به‌صورت تازه و چه خشک، همواره در بازارهای جهانی مورد استقبال قرار می‌گیرد.میزان تجارت جهانی خرما در سال 2019، نزدیک به 2 میلیارد دلار اعلام‌شده است. تجارت خرما رتبه 1317 از میان 4648 محصول تجاری در جهان رادار است. صادرات خرما بین سال‌های 2018 تا 2019 رشد 6.31 درصدی را تجربه نمود. در ادامه صادرکنندگان و واردکنندگان برتر خرما در سال 2019، به تفکیک در جداول زیر آمده‌اند:
در سال 2019 ایران با 126 میلیون دلار صادرات خرما، جایگاه ششم جهان را به خود اختصاص داد.
صادرات خرما در سال 2020 میلادی، دستخوش تغییرات جالبی شد. به شکلی که اسرائیل از رتبه 5 به رتبه 1 صادرات خرما در جهان دست‌یافت. در ادامه صادرکنندگان و واردکنندگان برتر جهان در سال 2020 آمده است.
در سال 2020، اسرائیل و آمریکا با رشد مثبت صادراتی توانستند در بین 5 کشور برتر صادرکننده خرما در جهان قرار گیرند.
تجارت خرمای ایرانی
طبق آمار فائو برای سال 2019، از بیش از 160 هزار نخلستان در ایران حدود 1 میلیون و 308 هزار تن خرما برداشت‌شده است. همان‌طور که گفته شد، در این سال ایران با 126 میلیون دلار صادرات در جایگاه ششم قرار داشت. اصلی‌ترین مقاصد صادراتیِ خرمای ایرانی در سال 2019 در جدول زیر آمده است:
مقاصد صادراتی ایران در سال 2020 میلادی با تغییراتی همراه بود، که در ادامه به آن اشاره‌شده است.
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
معرفی خرمای ایرانی
ایران یکی از کشورهای برتر در تولید خرما در جهان است. حدود 3 هزار گونه خرما در جهان شناسایی‌شده که از این میان 400 گونه آن در ایران کشت می‌شود. بر اساس اطلاعات موجود از انواع خرمای تولیدشده در ایران، نزدیک به 12 نوع خرما جنبه صادراتی داشته و نزدیک به 16 مورد از آن‌ها در بازار داخلی توزیع می‌شوند. برخی دیگر از انواع خرما نیز تنها به‌صورت محلی شناخته‌شده هستند.
هرچند خرما در بسیاری از مناطق جنوبی و حتی مرکزی کشور کشت می‌شود؛ اما کشت خرما در تناژ بالا در 6 استان زیر انجام می‌شود:
- کرمان
- هرمزگان
- سیستان و بلوچستان
- بوشهر
- خوزستان
- فارس
برخی از انواع خرما که در ایران کشت می‌شود، را چنین می‌توان نام برد:
- خاصویی
- برهی
- شاهانی
- کبکاب
- پیارم
- ربی
- مضافتی
- مجول
- زاهدی
- دیری
- حلاوی
- هداک
- بنت السب
- بوبکی
- و بسیاری دیگر از انواع خرما
بهترین انواع خرمای ایرانی برای صادرات عبارت‌اند از:
- مضافتی
- استعمران
- پیارم
- زاهدی
- کبکاب
مجموعه وبینارهای های انجمن ملی خرمای ایران را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
بر اساس آمارهای داخلی، خرما در بین محصولات باغی با سهم تقریباً 10 درصد از کل سطح باغات کشور بعد از پسته و انگور در رده سوم قرار دارد. به لحاظ کل تولید باغی نیز با 6.5 درصد پس از انگور، سیب و پرتقال در رده چهارم تولید قرارگرفته است.
به نقل از آمارنامه کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی میزان تولید خرما به تفکیک استان در سال 1398 بدین شرح است:
مشکلات پیش روی خرمای ایرانی
مشکلات پیش روی خرمای ایرانی را می‌توان در دودسته مشکلات تولید و مشکلات صادرات دید. از مهم‌ترین مشکلات پیش روی تولید خرما ، کاهش نخلستان‌ها به دلیل خشک‌سالی و شور شدن آب در جنوب کشور است. نمودار زیر میزان تغییرات نخلستان‌های ایران از سال 2017 تا 2019 به نقل از فائو است. آمار و ارقام گویای همه‌چیز است.
گفتنی است در سال 2018، آمار رسمی از مساحت نخلستان‌های ایران اعلام‌نشده و فائو بر اساس روش استنتاجی این آمار را اعلام کرده است.
همان‌گونه که مشخص است نوسانات اقلیمی، بر میزان تولید خرما در ایران اثرات منفی بسیاری داشته است. از دیگر مشکلات پیش روی خرمای ایرانی می‌توان به این موارد اشاره نمود:
- برداشت سنتی و غیرمکانیزه خرما
- افزایش قیمت حامل‌های انرژی و تأثیر آن بر صنعت حمل‌ونقل
- نبود صنایع تبدیلی مناسب
- ضعف در بسته‌بندی مناسب و خلاقانه
“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”
صنایع تبدیلی خرما
به‌طورکلی فرآورده‌های خرما به دودسته فرآورده‌های تخمیری ( الکل خرما، سرکه و اسیدسیتریک ) و فرآورده‌های غیرتخمیری خرما (شیره خرما، قند مایع، شکلات خرما و لواشک خرما، پودر هسته خرما و …) تقسیم می‌شود.
بیشتر بخوانید: خرما جایگزین شکر در صنایع غذایی
خط تولید فرآورده‌های خرما با توجه به نوع فرآورده و ظرفیت تولید متفاوت است. در سیستم‌های تمام‌خودکار، تمام دستگاه‌ها با نیروی برق و بدون نیاز به اپراتور مراحل تولید را انجام می‌دهند. امروزه با در نظر گرفتن توسعه بازار جهانی خرمای ایران، ارتقاء سیستم‌های فرآوری و بسته‌بندی بیش از قبل موردتوجه قرارگرفته است. مجموعه صنایع تبدیلی خرما را چنین می‌توان برشمرد:
- توسعه سردخانه‌های نگهداری خرما
- احداث کارخانه‌های تولید فرآورده‌های خرما
- سیستم بسته‌بندی بهداشتی و مطابق استانداردهای جهانی
طبق آمار دفتر صنایع تبدیلی و تکمیلی وزارت جهاد کشاورزی در سال 1394، ظرفیت اسمی صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما بیش از 281 هزار تن بوده است. متأسفانه از این تاریخ به بعد، اطلاعات رسمی از سوی این نهاد منتشرنشده است.
خوشبختانه در حال حاضر گروه‌های ماشین‌سازی داخلی، ساخت و مونتاژ خط تولید فرآورده‌های خرما را در کشور اجرا می‌نمایند.
مشکلات صادرات خرمای ایرانی
به گفته رئیس انجمن ملی خرمای ایران، یکی از مشکلات موجود در تولید و به‌تبع آن صادرات خرما بحث خرده مالکیت‌ها است. در حال حاضر بیش از 80 درصد سطح زیر کشت خرما در دست خرده‌مالکان است که این موضوع مانعی بر تولید خرما به روش‌های نوین است. به همین دلیل بسیاری از بهره‌برداران با روش‌های اصولی برداشت، بسته‌بندی، نگهداری و حمل‌ونقل محصول آشنا نبوده و بعضاً توان تأمین هزینه‌های مربوطه را ندارند. ازاین‌رو، خرمای برداشت‌شده به لحاظ کیفیت برای صادرات مناسب نخواهد بود.
نبود بسته‌بندی مناسب برای صادرات از معضلات اساسی همه محصولات کشاورزی است و خرما نیز از این موضوع مستثنا نیست. مقوله کیفیت و بسته‌بندی محصولات کشاورزی در کشورهای اروپایی دارای استانداردهای خاص و بعضا سختگیرانه ای است که متأسفانه در بسیاری از موارد محصولات کشاورزی ایران به دلیل دارا نبودن استانداردهای لازم، در این بازارها با مشکل مواجه می‌شوند.
یکی از روش‌های امارات در صادرات خرما، صادرات مجدد است. این کشور خرماهای وارداتی را سورت و بسته‌بندی نموده و با برند خود به دیگر کشورها صادر میکند.
فقدان بازاریابی مناسب و حضور موفق در بازارهای بین‌المللی از دیگر مواردی است که صادرات خرمای ایران را با مشکل روبرو کرده است. بی‌شک راه برون‌رفت از این مشکلات، حمایت برنامه‌ریزی‌شده و نظام‌مند دولتی است.
“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!! “
