نیاز روزافزون بشر به محصولات کشاورزی موجب گردیده که کشورها به‌خصوص کشورهای پیشرفته، توجه ویژه‌ای به توسعه صنعت کشاورزی داشته باشند. سیب‌زمینی به دلیل ویژگی‌هایی چون رشد سریع و بازدهی بالا از محصولاتی است که نقش مهمی در پاسخ به نیازهای غذایی بشر دارد. سیب‌زمینی چهارمین محصولِ کشاورزیِ کشت‌شده در جهان پس از ذرت، گندم و برنج است و این نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه این محصول در سبد غذایی مردم جهان است. در این مقاله نگاهی کلی به صادرات و واردات این محصول در جهان داشته و در ادامه به بررسی نحوه کشت سیب‌زمینی و صنایع تبدیلی آن خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب مقاله
تاریخچه کشت سیب‌زمینی
سیب‌زمینی بانام علمی سولانوم تیوبروزوم ازنظر گیاه‌شناسی متعلق به خانواده سولاناسه است. خانواده سولانسه، گیاهان مهم دیگری نظیر گوجه‌فرنگی، بادمجان و فلفل نیز وجود دارند. دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که احتمالاً سرمنشأ سیب‌زمینی‌های امروزی به یک گیاه واحد که بیش از 7 هزار سال قبل در پرو کشت می‌شده، برمی‌گردد.
نزدیک به 4 هزار نوع سیب‌زمینی وجود دارد که هرکدام دارای ویژگی‌های خاصی هستند.
سیب‌زمینی در سال 1570 توسط اسپانیایی‌ها از آمریکای جنوبی به اسپانیا منتقل شد و کشت آن در سراسر اروپا گسترش یافت. چنین گفته می‌شود که سیب‌زمینی اولین بار توسط « جان ملکم» و در اواسط پادشاهی فتحعلی شاه قاجار به ایران آورده شد. روستای پشند از توابع استان البرز، نخستین محلی بود که سیب‌زمینی در آن کشت شد و به همین علت سیب‌زمینی پشندی همچنان در ایران معروف است.
در حال حاضر سیب‌زمینی در بیش از 140 کشور دنیا کشت می‌شود.
انواع سیب‌زمینی
گونه‌های مختلفی از سیب‌زمینی در جهان وجود دارد که برخی از آن عبارت‌اند از:
- سولانوم استنوتوموم
- فورجا
- آجانهیری
- گونیوکالیکس
- جوز پزوکی
- چائوکا
- کورتیلوبوم
- توبروسوم
- آندی جنا
“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”
میزان تولید سیب زمینی در ایران و جهان
همان‌طور که گفته شد، سیب زمینی جایگاه مهمی در سبد غذایی مردم داشته و ازاین‌رو کشورها، سعی در تولید و بهره‌برداری حداکثری از مزارع کشت سیب زمینی رادارند. به گزارش سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد، FAO، در سال 2019 حدود 370.38 میلیون تن سیب زمینی در جهان تولیدشده است. 5 تولیدکننده برتر سیب زمینی در سال 2019 به ترتیب عبارت‌اند از:
- چین با 91.8 میلیون تن
- هند با 50.2 میلیون تن
- روسیه با 22.1 میلیون تن
- اکراین با 20.3 میلیون تن
- آمریکا با 19.2 میلیون تن
گفتنی است بر اساس آمار رسمی سازمان فائو در سال 2019، ایران با تولید بیش از 5 میلیون و 200 هزار تن سیب زمینی، رتبه سیزدهم تولیدکنندگان جهان را به خود اختصاص داده است.
صادرات و واردات سیب زمینی در جهان
طبق آخرین آمار منتشرشده، ارزش صادرات سیب زمینی در جهان در سال 2020، حدود 305.86 میلیون دلار تخمین زده‌شده است. 10 صادرکننده برتر سیب زمینی در سال 2020 به ترتیب عبارت‌اند از:
کیفیت و نوع بسته‌بندی سیب‌زمینی در کشورهای واردکننده به‌شدت موردتوجه قرار می‌گیرد. ازاین‌رو با ارتقای کیفیت سیب‌زمینی و خلاقیت در بسته‌بندی، می‌توان میزان صادرات این محصول را افزایش داد.
در کنار صادرات گسترده این محصول، اصلی ترین واردکنندگان سیب زمینی به شرح ذیل هستند:
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
انتخاب مزرعه و آماده‌سازی زمین
برای تولید سیب زمینی در حد مطلوب، انتخاب زمین مناسب از نکات مهم و کلیدی است. بااین‌حال به دلیل سازگاری بالای سیب زمینی، امکان کاشت این محصول در بسیاری از اراضی کشاورزی میسر است. در کنار این مطلب بایستی به این نکته توجه داشت که اگر عملکرد مطلوب و کیفیت سیب‌زمینی‌های تولیدی برای شمای تولیدکننده مهم است، بنابراین بدیهی است که دقت در انتخاب زمین مناسب و پرحاصل از اهمیت بیشتری برخوردار است.
سیب زمینی محصول فصل سرد و طالب آب‌وهوای خنک است. دمای هوای مناسب برای کشت این محصول، روزها 20 درجه سانتی‌گراد و شب‌ها بین 12 تا 14 درجه سانتی‌گراد است. به‌طورکلی سیب زمینی در هر نوع خاکی با عمق و زهکشی مناسب قابل‌کشت است؛ اما خاک ترجیحی برای کشت سیب زمینی، لوم یا لوم شنی با PH کمی اسیدی است.
تولید سیب زمینی در ایران، پس از گندم در رتبه دوم قرار دارد.
همان‌طور که گفته شد، کیفیت زمین و خاک برای کشت سیب زمینی بسیار مهم است. عملیات آماده‌سازی زمین زراعی بایستی به‌گونه‌ای باشد که خاک عمق کافی برای نفوذ ریشه‌های سیب زمینی را فراهم نماید. همچنین خاک باید تخلخل کافی و قابلیت زهکشی نیز داشته باشد.
اگر به راه اندازی کسب و کار در صنعت کشاورزی علاقه مند هستید، شما را به خواندن بخش آموزش کسب و کار دعوت می نماییم.
باید به این نکته توجه داشت که سیب زمینی در مقایسه با بسیاری از گیاهان، سیستم ریشه‌ای ضعیفی دارد. به همین دلیل در صورت برخورد ریشه با لایه‌های سخت و نفوذناپذیر به میزان قابل‌توجهی از عملکرد و بهره‌وری گیاه کاسته می‌شود. در فرآیند آماده‌سازی زمین بهترین زمان برای شخم زدن زمین، هنگامی است که خاک از رطوبت کافی برخوردار باشد. از این طریق میزان کلوخ‌های تشکیل‌شده در هنگام شخم زمین به حداقل ممکن می‌رسد. به‌طورکلی مراحل آماده‌سازی زمین کشت سیب زمینی بدین شرح است:
- شخم عمیق زمین هنگام رطوبت مناسب خاک
- خرد کردن کلوخ‌ها با کمک دیسک
- ماله کشیدن زمین دیسک خورده
- کاشت سیب زمینی (توسط بذرکار یا دستگاه غده کار)
به‌منظور داشتن تولید پایدار سیب زمینی، آب نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. در حال حاضر به دلیل مشکل کم‌آبی در کشور، تلاش‌هایی جهت استفاده بهینه از آب‌های استحصالی و کاهش برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی در دست اقدام است.
اصول انتخاب بذر مناسب برای کشت سیب‌زمینی
بذر مناسب برای کاشت می‌بایست وزنی حدود 35 تا 55 گرم و قطری حدود 5 سانتی‌متر داشته باشد. بذرها بایستی دارای 3 تا 5 چشم سالم و بالغ بوده و هر چشم نیز حاوی جوانه‌های قوی باشد. اگر مجبور به کاشت غده‌های درشت سیب زمینی هستید، توصیه می‌شود که بذر به‌گونه‌ای تقسیم گردد که هر تکه‌اش 3 تا 5 جوانه قوی و سالم داشته باشد.
توصیه می‌شود که بریدن غده‌ها یک هفته قبل از کاشت سیب زمینی انجام شود. پس از برش، غده‌ها بایستی در اتاقی مرطوب با دمای ملایم قرار گیرند تا محل بریدگی خشک شود.
هنگام کاشت از غده‌های بیمار که دارای خال یا لکه‌های قهوه‌ای دایره‌ای شکل در درون بافت غده سیب زمینی هستند، استفاده نکنید.
کشت سیب‌زمینی
بهترین زمان کشت جوانه‌های سیب زمینی، هنگامی است که خاک شروع به گرم شدن می‌کند. کاشت سیب زمینی به‌طورمعمول در ایران از اواسط اسفند تا فروردین‌ماه انجام می‌شود. کاشت سیب زمینی به‌طورمعمول روی پشته‌هایی بافاصله حدود 75 سانتی‌متری از یکدیگر انجام می‌شود. به‌منظور شروع کشت، در ابتدا شیارهایی به عمق 5/7 تا 13 سانتی‌متر ایجاد می‌شود. پیش از کاشت جوانه‌های سیب زمینی، می‌بایست لایه‌نازکی از کود داخل شیارها ریخته شده و سپس سیب زمینی کاشته شود.
زمان کاشت به آب‌وهوای محل، نوع سیب زمینی، نوع خاک، تناوب زراعی و تقاضای بازار بستگی دارد.
روش آبیاری سیب زمینی نیز بر اساس روش‌های کشت می‌تواند بارانی، قطره‌ای یا نشتی در جوی‌های ایجادشده باشد. فاصله بوته‌های سیب زمینی روی هر پشته بسته به هدف کاشت سیب زمینی ازجمله تولید بذر و یا مصرف بازار، بین 20 تا 25 سانتی‌متر است. هر چه فاصله بین بوته‌ها در هر ردیف کمتر باشد، غده‌های تولیدشده کوچک‌تر بوده و ازاین‌رو برای استفاده به‌عنوان بذر مناسب‌تر هستند.
به‌طورکلی در زراعت سیب زمینی، عمق کاشت غده‌ها با توجه به‌اندازه غده‌های بذری و شرایط خاک تعیین می‌گردد. به همین جهت کاشت سیب زمینی در شرایط خشکی بایستی در عمق بیشتری صورت گیرد. با توجه به مواردی که در بالا به آن‌ها اشاره شد و همچنین شرایط آب و هوایی، عمق کاشت سیب زمینی در مناطق و کشورهای مختلف از 6 تا 15 سانتی‌متر متفاوت است.
توصیه می‌شود در ابتدا، عمق کاشت غده‌ها زیاد نباشد تا سبز شدن گیاه با تأخیر مواجه نشود؛ اما پس از سبز شدن و در طی دوره رشد، می‌توان با خاک‌دهی به بوته‌ها شرایط مناسب‌تری را برای تشکیل و رشد غده‌های جدید فراهم نمود.
کود مناسب مزرعه کشت سیب‌زمینی
مزرعه کشت سیب زمینی در هر هکتار، به میزان و ترکیب کودهای زیر نیازمند است:
- 20 تا 30 تن کود دامی
- 300 کیلوگرم کود اوره
- 200 کیلوگرم کود فسفات آمونیوم
کود فسفات در هنگام کاشت غده‌ها با خاک مخلوط می‌شود؛ اما کود اوره، نیمی در زمان کاشت و نیمی دیگر به روش سر پاش مورداستفاده قرار می‌گیرد.
برداشت سیب زمینی
برداشت سیب زمینی هنگامی انجام می‌شود که بوته‌ها به رشد کامل خود رسیده باشند. در مرحله بلوغ فیزیولوژیک گیاه که نشانه زمان برداشت محصول است، برگ‌ها زردرنگ می‌شوند. یکی از روش‌های برداشت سیب زمینی استفاده از دستگاه‌های کششی است که در عقب تراکتورها حرکت می‌کنند. در این روش سیب‌زمینی‌ها پس از الک شدن خاک، روی زمین قرارگرفته و جمع‌آوری می‌شوند.
در یک هکتار زمین سیب زمینی در مدت 50 روز می‌توان 20 تن سیب زمینی برداشت کرد.
صنایع تبدیلی سیب زمینی
صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی یکی از راهکارهای افزایش بهره‌وری در صنعت کشاورزی است. به دلیل عمر کوتاه محصولات کشاورزی و همچنین دسترسی محدود به برخی از محصولات به دلیل فصل تولید آن‌ها، صنعت فرآورده‌های تبدیلی نقش و جایگاه ویژه‌ای پیداکرده است. به‌عبارت‌دیگر صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی، هم ماندگاری محصولات را بیشتر نموده و هم قابلیت دسترسی به آن‌ها در تمام فصول را افزایش می‌دهد.
انواع محصولات فرآوری شده سیب‌زمینی در صنایع تبدیلی عبارت‌اند از:
- پودر سیب‌زمینی
- سیب‌زمینی منجمد
- آرد
- فرنچ فرایز ( سیب‌زمینی منجمد آماده طبخ)
- سیب‌زمینی خشک
- گرانول
- پرک سیب‌زمینی
به گفته عضو هیئت‌رئیسه انجمن ملی سیب‌زمینی، ایران با داشتن سالانه 500 تا 600 هزار تن مازاد تولید، متأسفانه از صنایع تبدیلی مناسبی جهت استفاده بهینه از این مازاد برخوردار نیست. گفتنی است بر اساس آخرین گزارش منتشرشده توسط شرکت تحقیقاتی Fact.MR تا پایان سال ۲۰۲۲، بازار جهانی سیب‌زمینی منجمد بیش از 60.109 میلیون دلار درآمد کسب خواهد نمود.
به‌زودی در مقاله‌ای به‌طور ویژه به صنایع تبدیلی سیب‌زمینی و نکات آن خواهیم پرداخت.
“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!! “
