خاویار ایرانی از دیرباز در همه دنیا به کیفیت و مرغوبیت شناخته می‌شود. این محصول در بسیاری از رستوران‌ها و هتل‌های مجلل دنیا به‌عنوان بخش ویژه منو سرو می‌شود. در این مقاله به معرفی بیشتر خاویار ایرانی می‌پردازیم.
فهرست مطالب مقاله
خاویار و خاستگاه آن
خاویار که از تخم بارور نشده ماهیان خاویاری تهیه می‌شود، جزء گران‌ترین مواد غذایی جهان است. دریای خزر اصلی‌ترین زیستگاه ماهیان خاویاری است که بیش از 90 درصد خاویار جهان را تأمین می‌کند. 5 گونه‌ی برتر ماهیان خاویاری که زیستگاه آن‌ها در دریای خزر است، عبارت‌اند از:
- فیل‌ماهی
- چالباش یا تاس ماهی روس
- تاس ماهی ایرانی یا قره برون
- ماهی شیپ
- ماهی ازون برون یا سوروگا
به لحاظ کیفیت خاویار تولیدشده، این ماهیان چنین رتبه‌بندی می‌شوند:
- فیل‌ماهی
- قره برون
- تاس ماهی روس
- ماهی شیپ
- ماهی ازون برون
انواع خاویار در ایران
خاویار ایرانی به دلیل دارا بودن کیفیت بالا، همواره موردپسند مشتریان خارجی بوده است. به‌طورکلی، خاویار ازنظر رنگ به دو نوع سیاه و طلایی تقسیم می‌شود. البته در برخی از انواع خاویار، رگه‌هایی از رنگ قهوه‌ای نیز به چشم می‌خورد. هرکدام از انواع خاویار، ویژگی‌ها و طعم منحصربه‌فرد خود رادارند. برخی از انواع مختلف خاویار عبارت‌اند از:
- بلوگا
- بری
- طلایی
- آسترا
- سوروگا
- کالوگا
- کلاسیک
خاویار بلوگا یا خاویار سیاه،از بهترین خاویارهای صادراتی ایران در جهان است.
خاویار سیاه به لحاظ کیفیت و مرغوبیت تفاوت بسیاری با خاویار طلایی داشته؛ و ازاین‌رو قیمت بالاتری نیز دارد. انواع دسته‌بندی خاویار بلوگا را چنین می‌توان نام برد:
- سلکشن
- امپریال
- رویال
- الماس
- سه صفر
- درجه‌یک و دو
تجارت جهانی خاویار
همان‌گونه که گفته شد، خاویار از مواد غذایی لوکس و گران‌قیمت در سراسر جهان است. خاویار بلوگا که بهترین خاویار در جهان است، توسط ایران و روسیه تأمین می‌شود. طبق مطالعه GIR ( مرکز تحقیقات اطلاعات جهانی) در سال 2018 ، انتظار می‌رود بازار جهانی خاویار در 5 سال آینده نزدیک به 6 درصد رشد را تجربه نماید. پیش‌بینی می‌شود ارزش تجارت جهانی خاویار در سال 2023 ، به رقمی بالغ‌بر 500 میلیون دلار برسد.
بر اساس آمارهای جهانی در سال 2020، صادرکنندگان و واردکنندگان برتر خاویار با کد تعرفه 160431 به شرح زیر است.
آلمان از مراکز توزیع خاویار ایرانی در اروپا است.
اروپا و ایالات‌متحده آمریکا عمده مصرف‌کنندگان خاویار در جهان هستند.
صادرات خاویار ایرانی
خاویار تولیدشده در ایران به دو روش پرورشی و صید دریایی است. در سنوات گذشته به دلیل صید بی‌رویه ماهیان خاویاری، صادرات خاویار وحشی (صیدی) از سوی شیلات ممنوع اعلام شد. خوشبختانه در حال حاضر به‌منظور افزایش مجدد صادرات خاویار، توسعه و ایجاد مزارع پرورش ماهیان خاویاری در دستور کار قرارگرفته است. در این راستا، هدف‌گذاری تعیین‌شده برای سال 1404 تولید ۱۰۰ تن خاویار اعلام‌شده است.
اوج صادرات خاویار ایران در دهه ۶۰ و تا ابتدای دهه ۷۰ بوده است.
در حال حاضر از مهم‌ترین بازارهای هدف صادرات خاویار ایران می‌توان به آلمان، بلژیک، اسپانیا، فرانسه، انگلیس و امارات متحده اشاره کرد.
هرچند در پایگاه اطلاع‌رسانی گمرک ج.ا.ایران و همچنین اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، اطلاعات رسمی و مستند از میزان صادرات خاویار منتشرنشده؛ اما به گفته مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان، میزان صادرات رسمی خاویار بین سال‌های 1398 و 1399، حدود 800 تا 900 کیلوگرم بوده است. در صورت احتساب خروج مسافری خاویار از کشور، این میزان به حدود 3 هزار و 500 کیلو در سال می‌رسد.
میزان ارزآوری خاویار در سال 1397، حدود 2 میلیون دلار برآور شده است.
اما آمارهای جهانی، ارزش صادرات خاویار ایران در سال 2020 را مبلغی بالغ بر 957 هزار دلار اعلام کرده اند. این میزان نسبت به مدت مشابه در سال 2019 با 8.35 درصد کاهش همراه بوده است. بیشترین میزان صادرات در سال 2020 به شرح زیر است:
- ژاپن
- آلمان
- انگلستان
- سوئیس
- بلزیک
میزان صادرات خاویار ایران نسبت به سال 2017، بیش از 71 درصد کاهش داشته است.
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
نحوه صادرات خاویار
صادرات خاویار از حساسیت‌های خاص خود برخوردار است. بسیاری از کشورهای اروپایی از قوانین و استانداردهای بهداشتی سخت‌گیرانه‌ای تبعیت می‌کنند که تجار باید نسبت به آن آگاهی کامل داشته باشند. مجموعه مجوزها و گواهی‌های لازم برای صادرات خاویار بدین شرح است:
- اخذ گواهی بهداشت از سازمان دامپزشکی ایران
- گواهی مبدأ
- گواهی صادرات CITES
- گواهی قرنطینه
- گواهی حمل
“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”
در فرآیند صادرات خاویار، پس از اعلام سفارش مشتری خارجی به یک شرکت ایرانی، این درخواست ثبت‌شده و صادرکننده خاویار بر اساس این درخواست اقدام به اخذ مجوزهای لازم می‌نماید. به‌طورمعمول قبل از اخذ مجوز، با توافق طرفین و بر اساس میزان سفارش، 30 تا 50 درصد از ارزش کل معامله دریافت می‌شود. به‌طورمعمول صادرکنندگان خاویار به روش CFR عمل می‌نمایند. بدین شکل که محموله صادراتی در فرودگاه کشور مقصد تحویل داده‌شده و فرآیند ترخیص از گمرک بر عهده خریدار است.
گفتنی است به دلیل شرایط حساس خاویار، قبل از ارسال محموله می‌بایست تمامی گواهی‌ها و مجوزها برای خریدار ارسال گردد. خریدار در این مرحله اقدام به اخذ گواهی واردات CITES می‌نماید.
مجوز CITES چیست؟
CITES یک معاهده چندجانبه برای حفاظت از جانوران و گیاهان در معرض خطر است. در مقوله ماهیان خاویاری، این مجوز به‌منظور حفاظت از انواع ماهیان خاویاری در معرض انقراض است. بر اساس این معاهده تنها مراکز پرورش ماهی خاویاری که دارای این مجوز باشند، اجازه فعالیت در حوزه صادرات خاویار را خواهند داشت.
چند نکته صادراتی
برای کسب سود در صادرات خاویار، توجه به برخی نکات ضروری است. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
- به گفته فعالان عرصه صادرات خاویار، صادرات کمتر از 5 کیلوگرم خاویار نه برای تولیدکننده و نه برای صادرکننده صرفه اقتصادی ندارد. در صورت صادرات به میزان کمتر از 5 کیلوگرم، بایستی هزینه‌ی اضافی به تولیدکننده داده شود.
- مقدار مجاز خاویار مسافری، حداکثر 125 گرم است. مقادیر بیشتر نیاز به اظهار و دریافت مجوز CITES دارد.
- توصیه می‌شود که برای انجام صادرات خاویار، از تغییرات احتمالی در قوانین کشورهای مقصد مطلع شوید.
صادرات خاویار، فرصتی ارزآور
هرچند در سال‌های اخیر صادرات خاویار ایران، فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته؛ اما تمرکز بر این حوزه فرصت‌های ارزشمندی را نصیب ایران خواهد نمود. کشش بازار جهانی خاویار، چیزی حدود 300 تن برآورد شده که بدان معنا است هر چه میزان تولید و صادرات خاویار افزایش یابند، بازهم تقاضا برای این محصول در بازار وجود دارد.
به گفته مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان، دو سیاست در صادرات مواد غذایی در جهان وجود دارد. نخست آنکه صادرات مواد غذایی مشمول تحریم‌ها نمی‌شود و ازاین‌رو صادرات خاویار تحت‌الشعاع تحریم‌های اخیر قرار نخواهد گرفت. هر چند موانع بانکی در این بین وجود دارد؛ اما برخی شرکت های واسط نقش تسهیلگر را در این میان ایفا می کنند. از سوی دیگر، قانون حمایت از تولیدات داخلی که در بسیاری از کشورها اجرانشده، عملاً صادرات خاویار به آن کشورها را مختل نمی‌نماید؛ چراکه خاویار ایرانی از بهترین کیفیت برخوردار بوده و رقیبی در بازار ندارد.
هرچند کشورهایی همچون چین، در تولید و صادرات خاویار جایگاه مهمی در جهان دارند، اما به‌زعم آنان خاویار ایران انحصاری‌ترین نوع در دنیا است. در حال حاضر، برخی کشورها برای گسترش بازارهای صادراتی خود، از نام خاویار ایرانی برای بازاریابی و فروش محصولات خود استفاده می‌نمایند.
در شرایطی که قیمت نفت در حال نوسان و بعضاً کاهش است؛ و از سوی دیگر اعمال تحریم‌ها علیه ایران، فروش نفت را به صفر رسانده، صادرات خاویار می‌تواند مؤلفه ای مهم برای تزریق ارز به کشور باشد.
ضعف در بازاریابی، مشکل صادرات خاویار ایرانی
مهم‌ترین چالش این بخش از صادرات، ضعف در بازاریابی است. صادرکنندگان خاویار ایرانی عمدتاً در سطح خرد فعالیت دارند. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در بازارهای هدف از اهمیت چندانی برای آنان برخوردار نیست. در صورت تمرکز بر بازاریابی و بهره‌گیری از چند شرکت بازاریابی محدود و مشخص، امکان ورود به بازارهایی چون چین، امارات و روسیه موفق‌تر و مقرون‌به‌صرفه تر خواهد بود.
در حال حاضر صادرات به‌صورت خرده ، توسط 30 شرکت انجام می‌شود؛ به همین دلیل سهم صادراتی هرکدام از شرکت‌ها کاهش‌یافته و بازاریابی اصولی و حرفه‌ای در کشورهای هدف توجیه اقتصادی نخواهد داشت.
“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!! “
