صنایع تبدیلی، حلقه مفقوده بخش کشاورزی در ایران است. هر ساله بین 30 تا 40 درصد محصولات کشاورزی به دلیل نبود صنایع تبدیلی مناسب به ضایعات تبدیل می شود. این امر نه تنها برای کشاورزان، بلکه برای اقتصاد نیز ضررهای هنگفتی در پی دارد. وجود این صنعت می تواند با ایجاد ارزش‌افزوده در محصولات کشاورزی، نه‌تنها شرایط عرضه و مصرف محصولات را مناسب‌تر نموده، بلکه بر ارزش رقابتی و صادراتی محصولات نیز بیافزاید. در این مقاله به بررسی فرآورده ها و صنایع تبدیلی بادام درختی خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب مقاله
تعریف صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی
صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به صنایعی اطلاق می شود که از طریق فرآیندهای مختلف روی محصولات زراعی، باغی، دامی، طیور، شیلات، جنگل و مرتع، موجب افزایش ارزش اقتصادی این محصولات می شود. از عمده مشکلات کشاورزان در مناطق مختلف، بیکاری‌های دائمی و فصلی، از بین رفتن محصولات در بازه زمانی معین و همچنین ارتباط ناقص با سایر بخشهای اقتصادی است. صنایع تبدیلی نه تنها قدرت حل این مشکلات را دارند، بلکه با ایجاد فرصت های شغلی جدید به توسعه پایدار مناطق روستایی نیز کمک خواهد نمود. فواید صنایع تبدیلی را چنین می توان برشمرد:
- ایجاد ارزش افزوده
- ایجاد اشتغال
- افزایش درآمدهای ارزی
- جلوگیری از اتلاف محصولات کشاورزی
اهداف تاسیس کارخانجات صنایع تبدیلی
برخی از اهداف و مقاصد تاسیس کارخانجات و کارگاه های صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی را چنین میتوان برشمرد:
- تغییر ترکیب محصولات کشاورزی
- ایجاد محصولات صادراتی و رهایی از صادرات تک محصولی
- حرکت در جهت صنعتی شدن
- کاهش واردات محصولات مشابه
- ایجاد تحرک و انگیزه بیشتر در بخش کشاورزی
- ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای مناطق شهری و روستایی
- کاهش ضایعات محصولات کشاورزی
معرفی مختصر بادام درختی
طبق اسناد تاریخی و علمی موجود، بادام بومی ایران و جنوب آسیا است. این محصول در سده های گذشته از ایران به اسپانیا و امریکا رفته و هم‌اکنون بزرگترین کشورهای تولید‌کننده بادام ایالات متحده آمریکا و اسپانیا هستند. ریشه درخت بادام بسیار قوی است و از اینرو می تواند با درصد کمی رطوبت نیز رشد کند.
میزان تولید بادام درختی در جهان و ایران
همانگونه که گفته شد، بادام اولین بار از ایران و آسیای مرکزی به اروپا و آمریکا رسید. بر اساس آمارهای جهانی در سال 2019 میلادی، آمریکا با تولید 1.94 میلیون تن و اسپانیا با تولید 340 هزار تن بادام درختی، رتبه اول و دوم جهان را به خود اختصاص داده اند. ایران نیز با تولید بیش از 177 هزار کیلوگرم رتبه سوم تولید بادام درختی در جهان را در اختیار دارد.
رتبه های 4 تا 10 تولید بادام درختی به ترتیب به کشورهای زیر اختصاص دارد:
- ترکیه – 150 هزارکیلوگرم
- استرالیا – 146.4 هزار کیلوگرم
- مراکش – 102.2 هزار کیلوگرم
- سوریه – 80.3 هزارکلیوگرم
- تونس – 80 هزار کیلوگرم
- ایتالیا – 77.3 هزار کیلوگرم
- الجزایر – 72.4 هزار کیلوگرم
10 صادرکننده برتر بادام درختی در سال 2019 نیز به ترتیب عبارت اند از:
- آمریکا
- اسپانیا
- استرالیا
- آلمان
- هلند
- ایتالیا
- هنگ کنگ
- افغانستان
- بلژیک
- امارات
علیرغم آنکه ایران رتبه سوم تولید بادام درختی در جهان را داراست اما نتوانسته در زمینه صادرات، میان 10 کشور نخست جهان قرار گیرد. داده های بین المللی حاکی از آن است که بیشتری صادرات بادام ایرانی در سال 2019، به کشورهای ترکیه، هند و آلمان بوده است.
“سندبادسل ، بازاربزرگ عمده فروشی کالا با تنوعی بالا از محصولات به قیمت عمده ، مرجع خرید تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی و مرجع محصولات عمده ایرانی”
شایان ذکر است بسیاری از بزرگترین صادرکندگان بادام درختی، از روش صادرات مجدد استفاده می نماید. این کشورها با کمک صنایع تبدیلی و تکمیلی پیشرفته، بادام را به صورت فرآورده های مختلف و یا سورتینگ شده، با برند تجاری خود به دیگر کشورهای جهان صادر می نمایند و از این طریق ارزش افزوده مضاعفی برای کشور خود ایجاد می کنند.
افغانستان بیش از 89 درصد بادام درختی وارداتی را از آمریکا تامین کرده و به هند صادر می کند.
فرآورده های صنایع تبدیلی بادام درختی
بادام علاوه بر اینکه به صورت خام یا تفت داده به عنوان خکشبار مورد استفاده قرار می گیرد، فرآورده های متعدد دیگری نیز دارد. در زیر به چند نمونه از فرآورده های تبدیلی بادام درختی اشاره شده است:
- شیر بادام
- روغن بادام
- آرد بادام
- کره بادام درختی
- خمیر بادام
- خلال و پرک بادام
- دمنوش شکوفه و برگ درخت بادام
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
صنایع تبدیلی و تکمیلی بادام درختی
پس از برداشت بادام ( به روش دستی یا ماشینی) مرحله جداسازی پوسته از مغز بادام است. این مرحله به دو روش انجام می شود که ماشین آلات خاص خود را دارد که شرح زیر است:
- ماشین آلاتی که پوسته سبز بادام را جدا کرده و بادام با پوسته سخت، به عنوان محصول نهایی از خط فرآوری خارج می شود.
- تجهیزاتی که هم پوسته سبز و هم پوسته سخت بادام را جدا نموده و مغز بادام محصول نهایی این خط فرآوری است.
گفتنی است مرحله تمیز کردن، پوست گیری و جداسازی در هر دو روش یکسان است. تنها در روش دوم با استفاده از دستگاهی خاص، مغز بادام از پوست سخت آن جدا می شود. برخی از دستگاه هایی که در مرحله تمیز کردن، پوست گیری و جداسازی مورد استفاده قرار می گیرند، عبارت اند از:
- نقاله مارپیچی و بالابر
- غربال لرزان
- دستگاه شن گیر
- دستگاه علف گیر
- سیکلون ها و فیلترهای مخصوص
- غلتک های پوست گیر
در حال حاضر به دلیل نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی بادام درختی در استان هایی چون چهارمحال و بختیاری که رتبه یک تولید بادام درختی در ایران را دارد، این محصول با ارزش به صورت خام فروشی و فله ای به دست دلالان هندی می رسد.
از دیگر خطوط صنایع تبدیلی بادام درختی میتوان به خطوط تولید شیر بادام، آرد بادام، روغن بادام اشاره نمود. در حال حاضر برخی کارخانجات صنعتی داخلی، مجموعه ماشین آلات صنایع تبدیلی بادام را تولید، مونتاژ و به بازار عرضه می نمایند. مجموعه ماشین آلات صنایع تبدیلی بادام درختی که در حال حاضر در کشور موجود هستند ( چه تولید داخل و چه وارداتی)، عبارت اند از:
- بوجاری بادام
- بادام شکن
- بسته بندی بادام
- پوست کن بادام
- عمل آوری مغز بادام
- روغن گیر بادام
- تولید شیر بادام
کاربرد ضایعات مرحله فرآوری بادام درختی
تکه های کوچک پوسته که بوسیله سپراتورهای هوا، جداسازی و جمع آوری شده اند، همانند قطعات درشت آن، بعنوان کود برای تغذیه گیاهان، به فروش می رسند. درآمد حاصل از فروش پوسته سبز و پوسته سخت بادام، برای جبران هزینه تعمیر و نگهداری ماشین آلات کفایت می کند. تکه های ریز مغز بادام که در فرآیند جداسازی مغز از پوسته ایجاد شده نیر، اغلب به صورت آرد در صنایع نان و شیرینی مورد استفاده قرار می گیرد.
از کاربردهای صنعتی پوست بادام، می توان به ساخت چوب پلاستیک اشاره نمود. یکی از مهمترین راهکارها در ساخت چوب پلاستیک، استفاده از پسماندها و ضایعات محصولات کشاورزی در تولید فرآورده‌ها بر پایه الیاف، ذرات چوبی و پوست درختان است. بادام یکی از منابع مهم طبیعی در جهان است که پوست آن دارای یک ماده لیگنوسلولزی است.
الیاف طبیعی حاصل از مواد لیگنوسلولزی به دلیل چگالی کم، ویژگی عایق حرارتی و خواص مکانیکی خوب، موادی مناسب برای تقویت پلاستیک هستند. مواد می توان به عنوان پرکننده در ساخت مواد ترموپلاستیک، جایگزین الیاف مصنوعی مانند آرامید و شیشه شوند.
در حال حاضر محققان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، با استفاده از ضایعات پوست بادام، ماده پلیمری پلی‌پروپیلن و نانوذرات رس را استخراج نموده اند. محققان توانسته اند با کمک این مواد نمونه ای از چوب پلاستیک را بسازند که از پایداری حرارتی مناسبی برخوردار است.
مشکلات صنایع تبدیلی در ایران
بسیاری از کارخانجات فرآوری محصولات غذایی در ایران به دلیل عمر زیاد، دچار استهلاک و فرسودگی شده اند. این کارخانجات به طور معمول از تجهیزاتی استفاده می نمایند که یا وارداتی است یا نسخه کپی برداری شده تجهیزات خارجی هستند. با توجه به پیشرفت های سریع تکنولوژی، محصولات تولیدی این کارخانجات، بعضا توان رقابت با محصولات خارجی را ندارند.
یکی دیگر از دلایل راندمان پایین کارخانجات صنایع تبدیلی، عدم بهره گیری از متخصصان این حوزه است. بسیاری از این کارخانه ها لزومی به استخدام متخصصان و تکنسین های ماهر نمی بینند و در نتیجه بازدهی خطوط تولید نیز با کاهش همراه است.
افزودن بخش هایی کوچک به خطوط تولید، می تواند محصولات جانبی دیگری نیز به همراه داشته باشد؛ اما بسیاری از کارخانجات تولیدی این قبیل موارد را مورد توجه قرار نمی دهند. کاهش میزان سوددهی صنایع تبدیلی در کنار هزینه های تعمیر و نگهداری تجهیزات، موجب گردیده که بسیاری از کارخانجات از 50 تا 60 درصد ظرفیت اسمی خود برای تولید استفاده نمایند.
یکی دیگر از مشکلات صنایع تبدیلی کشور، جانمایی محل کارخانه است. برخی از کارخانجات در موقعیت های احداث شده اند که با محل تامین مواد خام فاصله زیادی دارند. همین امر علاوه بر افزایش هزینه حمل و نقل، ریسک تاخیر یا عدم دسترسی به مواد اولیه را افزایش داده و میزان زیان احتمالی را افزایش می دهد.
همچون همیشه این حمایت های دولتی است که می تواند جان دوباره ای به بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی این حوزه ببخشد.
“رایگان و بدون کارمزد، از یک کلیو تا یک کشتی از محصولات غذایی،آرایشی بهداشتی و صنایع دستی رو در سایت سندبادسل بفروش. کافیه فقط ثبت نام کنی!!!! “
