روند رو به رشد جمعیت و ضرورت تأمینِ مطلوبِ نیازهای غذایی ایجاب میکند که سرمایه‌گذاری روی صنعت دام و طیور بیشتر از قبل موردتوجه قرار گیرد. همان‌طور که می‌دانید گوشت مرغ به دلیل قیمت معقول آن، از جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی خانوار برخوردار است. با توجه به روند رو به رشد نیازهای پروتئینی خانوارها و همچنین با توجه به قیمت گوشت مرغ، راه‌اندازی مرغداری برای پاسخ به این نیاز ( چه به صورت گوشت و چه تخم‌مرغ) ضروری و سودمند به نظر می‌رسد. در این مقاله اطلاعات کلی در خصوص نحوه راه‌اندازی مرغداری را در اختیارتان قرار خواهیم داد.
فهرست مطالب مقاله
صنعت مرغداری در ایران
پرورش مرغ و راه‌اندازی مرغداری به شکل صنعتی از سال 1333 و با واردات جوجه مرغ‌های یک‌روزه و یا تخم‌مرغ‌های نطفه‌دار از نژادهای اصلاح‌شده خارجی در ایران آغاز شد. توسعه این صنعت طی این سال‌ها به حدی بوده که توانسته بخش قابل‌توجهی از نیاز پروتئین حیوانی کشور را مرتفع سازد.
شما را به شرکت در بیستمین نمایشگاه دام و طیور و صنایع وابسته دعوت می نماییم.
به‌طورکلی صنعت طیور در ایران 6 فعالیت اصلی، پرورش مرغ لاین، پرورش مرغ اجداد، پرورش مرغ مادر، تولید جوجه یک‌روزه، پرورش مرغ تخمگذار، پرورش مرغ گوشتی و پرورش پولت را شامل می‌شود.
بر اساس آما منتشرشده توسط سازمان آمار در سال 1399، تعداد 20520 مرغداری با فعالیت پرورش مرغ گوشتی در ایران وجود داشته است که از این تعداد 16452 واحد مرغداری فعال و 4068 واحد غیرفعال بوده‌اند.
استان‌های مازندران، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین تعداد مرغداری را در بین استان‌ها به خود اختصاص داده‌اند.
انتخاب نوع تجارت در حوزه راه‌اندازی مرغداری
احداث مرغداری تخمگذار،گوشتی، بومی و غیره هرکدام مستلزم در اختیار داشتن امکانات و ملزومات خاصی است. بسته به هدف تان از راه‌اندازی مرغداری هر یک از موارد موفق می‌بایست به‌صورت مجزا موردبررسی قرار گیرد.
در نظر داشته باشید که هزینه احداث مرغداری گوشتی با مرغداری تخمگذار متفاوت است. همچنین میزان سودهی و هزینه‌های ثابت نیز در این دو روش کاملاً با یکدیگر فرق دارد. افزون بر این نحوه پرورش و نحوه خوراک‌دهی مرغ گوشتی با مرغ تخمگذار و دوره تولید آن نیز تفاوت‌هایی دارد.
هزینه ساخت مرغداری با ظرفیت‌های یکسان در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود. ازاین‌رو ارائه قیمت دقیق برای راه‌اندازی مرغداری میسر نیست.
تجهیزات لازم برای راه‌اندازی مرغداری
برای راه‌اندازی، مدیریت امور مرغداری و رسیدگی به تغذیه مرغ‌ها به تجهیزاتی نیاز است . برخی از مهم‌ترین لوازم موردنیاز مرغداری‌ها و پیش‌نیازهای مهم این صنعت بدین شرح است:
تهیه زمین و اخذ مجوز احداث مرغداری
اصلی‌ترین پیش‌نیاز راه‌اندازی مرغداری، زمین و اخذ مجوزهای لازم است. ساختمان مرغداری عموماً به شکل سوله طراحی و ساخته می‌شود. این ساختمان شامل بخش‌های مختلف زیر است:
- سالن پرورش و نگهداری طیور
- اتاقک جوجه‌کشی
- انبار دان و جیره
- اتاقک نگهداری دارو، واکسن و مکمل‌ها
- انبار نگهداری لوازم و تجهیزات
- اتاق مدیریت و کارکنان
به‌طورکلی یک سالن مرغداری با ظرفیت 20هزار قطعه مرغ، به یک هکتار زمین نیاز دارد.
برای اخذ مجوز مرغداری ابتدا باید طرح توجیهی با رعایت تمام قوانین و ضوابط فنی، برای اخذ مجوز به جهاد کشاورزی ارائه گردد. طرح پیشنهادی باید شامل جزئیات دقیق و کامل از میزان سرمایه‌گذاری و میزان تولید باشد. از دیگر پیش‌نیازهای مهم، داشتن حداقل نیم هکتار زمین است. طبق برخی اطلاعات، به‌تازگی برای واحدهای کمتر از 10 هزار قطعه مجوز احداث صادر نمی‌شود.
در مرحله اخذ مجوز، نقشه بنای ساختمان و تأسیسات مورد احداث را تهیه نمایید.
رعایت فاصله قانونی با سایر سالن‌های مرغداری و صنعتی و همچنین فاصله قانونی تا منطق مسکونی از الزامات اخذ و اجرای پروژه است.
تجهیزات جوجه‌کشی
در مرغداری‌ها بخشی به‌عنوان اتاقک جوجه‌کشی وجود دارد که با ماشین جوجه‌کشی صنعتی تجهیز می‌شود. وجود سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب، پاک و سالم بودن هوای در چرخش، جت هیترهای بدون اگزوز، سیستم پد کولینگ از مواردی است که باید مدنظر داشت.
در فصول سرد و همچنین در مرحله جوجه‌کشی وجود جت هیتر برای تأمین گرمای لازم سالن مرغداری ضروری است. یک جت هیتر 100 هزار، توانایی گرم کردن 1000 مترمکعب از فضای مرغداری را دارد.
برای یک سالن مرغداری به متراژ 10 هزار متر، به سه جت هیتر نیاز است.
وجود سیستم سرمایش در فصول گرم سال اهمیت فراوانی دارد. در روزهای گرم سال دمای داخل سالن‌های مرغداری به‌شدت افزایش پیداکرده و تلفات طیور را در پی داشته باشد. گفتنی است دمای مطلوب برای سالن مرغداری بین 20 الی 22 درجه سانتی‌گراد است. سیستم‌های سرمایشی مناسب برای مرغداری‌ها می‌تواند شامل کولر، سیستم پد کولینگ و سیستم سلولوزی جهت تأمین رطوبت لازم باشد.
سیستم تهویه
وجود سیستم تهویه مناسب بخش جدایی‌ناپذیر صنعت طیور است. به دلیل تولید گاز آمونیاک و کربونیک که ناشی از فضولات طیور است، امکان بروز مشکلات تنفسی در بین طیور بسیار بالاست. ازاین‌رو وجود سیستم تهویه مناسب اهمیت بسیاری دارد.
برای یک سالن مرغداری 10 هزارمتری، 3 عدد هواکش صنعتی 140 در 140 نیاز است.
سیستم نور و روشنایی
از فاکتورهای مهم برای رشد جوجه‌ها، روشنایی مناسب سالن است. در سالن‌های مرغداری گوشتی ساعات روشنایی طولانی‌تر است. البته رعایت ساعات خاموشی نیز ضروری است.
دان خوری و آبخوری
جوجه‌ها در هفته‌های نخست توسط آبخوری دستی تغذیه می‌شوند. پس‌ازآن دان خوری ها و آبخوری‌های اتوماتیک در سالن مرغداری مورداستفاده قرار می‌گیرد. در مرغداری‌ها برای آبخوری اتوماتیک از نوع نیپل و برای دان خوری از نوع بشقابی و یا ناودانی استفاده می‌شود.
دمای آب آشامیدنی طیور در فصول گرم و سرد سال بایستی بین 10 تا 15 درجه باشد. همچنین منبع آب برای ذخیره آب مصرفی طیور الزامی است.
تجهیزات تهیه دان
بسته به تصمیم فرد سرمایه‌گذار دو روش برای تهیه دان مصرفی طیور وجود دارد:
- خرید دان مصرفی به‌صورت آماده
- تهیه دان مصرفی در محل مرغداری
برای تهیه دان مصرفی در محل مرغداری به دستگاه آسیاب، میکسر و بالابر دان نیاز است. این تجهیزات در تناژهای مختلفی ساخته‌شده و در کنار یکدیگر نصب می‌شوند.
سیستم اتوماسیون مرغداری
وجود تجهیزات کنترلی مختلف برای تنظیم سطح دان و آب، دما و رطوبت سالن، کنترل ورودی هوا و تهویه اهمیت بسیاری دارد. این نوع سیستم‌ها به‌صورت اتوماتیک وضعیت داخلی مرغداری را تنظیم نموده و از این طریق هزینه کارگر را کاهش می‌دهد.
از دیگر موارد موردنیاز درراه اندازی مرغداری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ژنراتور تولید برق
- حفر چاه جهت تأمین آب مصرفی موردنیاز
- مدیریت بستر و امورات ضدعفونی
- تانکر ذخیره سوخت
- حوضچه ضدعفونی
- کوره لاشه سوزی
- کود خشک‌کن
- موتورخانه
- سیستم جمع‌آوری و دفع فاضلاب
سندبادسِل، پلتفرمی مطمئن برای خرید و فروش محصولات
برآورد هزینه راه‌اندازی مرغداری
به دلیل نوسانات بازار و نوع انتخاب مرغداری (گوشتی و تخمگذار) امکان تخمین و اعلام هزینه راه‌اندازی مرغداری میسر نیست. در شرایط فعلی میانگین سرمایه موردنیاز به‌منظور خرید تجهیزات و لوازم موردنیاز مرغداری با ظرفیت 20 هزار قطعه، حدود از 1 میلیارد تومان (10%±) برآورد می شود. هزینه تخمینی طراحی و ساخت سالن و انبارها و سایر بخش‌ها، دیوارکشی و زیرسازی در سال 1399 نیز حدود 2 میلیارد و 500 میلیون تومان برآورد شده است. به‌عبارت‌دیگر برای راه‌اندازی مرغداری بر اساس ارقام اعلامی در سال 99، حداقل سه میلیارد و 500 میلیون تومان هزینه ثابت بایستی لحاظ گردد.
میزان سودآوری مرغداری
بی‌شک مهم‌ترین مسئله‌ای که قبل از ورود به یک کسب‌وکار موردبررسی قرار می گیرد، میزان سودآوری حاصل از آن کار است. به‌منظور برآورد دقیق سود خالص مرغداری بایستی تمامی هزینه‌ها به‌دقت محاسبه شود. نکته مهم دیگر آنکه بر اساس نوع تجارت انتخابی شما یعنی راه‌اندازی مرغداری گوشتی و یا تخمگذار میزان هزینه و درآمد متفاوت خواهد بود.
به‌طورکلی علت سودآوری مرغداری را می‌توان چنین بیان نمود:
- ارزش اقتصادی بالای گوشت طیور
- ضایعات اندک پس از کشتار
- سرعت رشد و پرورش مرغ
- دوره کوتاه بازگشت سرمایه
لازم به ذکر است میزان سود حاصل در صنعت مرغداری قابل پیش‌بینی نبوده و تابع قیمت دان و نیاز مصرفی بازار است. لذا اگر قصد فعالیت در این عرصه رادارید، قبل از شروع تمامی جوانب را بررسی نموده و بعد از تحقیقات کامل و لازم وارد این فعالیت شوید.
چالش های پیش روی صنعت مرغداری
در سال‌های اخیر چالش‌ها و نوسانات بسیاری را در بازار طیور شاهد بودیم که دشواری‌های بسیاری را برای تولیدکننده ایجاد نموده است. به گفته مدیرعامل اتحادیه سراسر مرغداران گوشتی، به دلیل وابستگی نهاده و خوراک طیور به واردات و عدم وجود جریان دائم تأمین ارز، فعالان صنعت مرغداری با مشکلات عدیده‌ای به لحاظ نوسانات قیمتی روبرو هستند.
بیش از 85 درصد نهاده (ذرت و کنجاله سویا) و به‌خصوص خوراک طیور از طریق واردات تأمین می‌شود. متأسفانه از اسفند 1398 تأمین ارز نهاده با مشکلاتی روبرو شد که تا مهر 1399 نیز ادامه داشت. این رخداد آسیب‌های فراوانی را به مراحل تولید و توزیع مرغ وارد نمود. طبیعتاً هرگونه خلل در تأمین نهاده آثار قیمتی زیان باری را به همراه دارد؛ چراکه مرغدار مجبور است از سایر منابع جهت تأمین خوراک طیور بهره بگیرد.
تفاوت فاحش میان ارز دولتی و آزاد یکی از عواملی که شرایط نوسان قیمتی را تشدید میکند. برای مثال قیمت ذرتی که معمولاً 1500 تومان در بندر تهیه می‌شد در ابتدا به 2800 تومان و سپس به 3100 تومان رسید و در بازار نیز به قیمت 5 هزار تومان افزایش یافت. بی‌شک در این نوسان قیمت‌ها، این مرغدار است که صدمات و لطمات جبران‌ناپذیری را متحمل می‌شود.
مواردی چون واکسن، دارو، ضدعفونی‌کننده‌ها و ریزمغذی‌ها نیز ازجمله مواردی هستند که به واردات متکی بوده و این نوسان ارز موجب افزایش شدید قیمت این اقلام شد.
واکسن، دارو، ضدعفونی‌کننده‌ها و ریزمغذی‌ها در سال 1398 با ارز دولتی تأمین می‌شد. از سال 1399 با جایگزینی ارز آزاد به‌جای ارز دولتی، قیمت این اقلام 400 تا 500 درصد افزایش یافت.
هرچند نهاده‌ها با ارز دولتی وارد می‌شود اما آن‌هم مشکلات خود را دارد و همه مرغداران نمی‌توانند به نهاده با ارز دولتی دسترسی داشته باشند.
باوجوداینکه دولت تنها به نهاده‌ها ارز دولتی می‌پردازد؛ اما ۱۰۰ درصد تولید آن‌ها را به‌صورت دستوری قیمت‌گذاری میکند که این موضوع سبب زیان تولیدکنندگان شده است.
یکی دیگر از چالش‌های صنعت طیور، انحصار واردات نهاده‌ها است. این انحصار سبب تأخیر در تحویل نهاده، نبود نظارت کافی و پایین بودن کیفیت خوراک طیور و عدم تنوع آن‌ها شده است. امید است با تدبیر دولت و برنامهریزی دقیق جهاد کشاورزی این مشکلات از سر راه صنعت طیور برداشته شود.
صنایع تبدیلی طیور
تبدیل فرآورده‌های طیور به مواد و کالاهای نیمه آماده و یا آماده مصرف به لطف صنایع تبدیلی صورت می‌گیرد. این صنایع موجب ایجاد ارزش‌افزوده، درآمد ارزی، ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، استفاده متنوع‌تر از محصولات، جلوگیری از هدر رفت محصولات می‌شود. فرآورده‌های حاصل از صنایع تبدیلی مرغ را چنین می‌توان برشمرد:
- گوشت تازه بسته‌بندی‌شده ( مرغ کامل، ران، سینه، فیله، بال، پا و گردن)
- گوشت تازه طعم دار شده (کباب عربی، جوجه‌کباب، جوجه آل اسپایس و …)
- محصولات آماده طبخ ( شنیسل، کوردن بلو، ناگت، پاچینی مرغ و ….)
- مایع و پودر تخم‌مرغ
- پودر بقایای کشتارگاهی (این پودر تکمیل‌کننده پروتئین برای حیوانات تک معده‌ای است)
- پودر استخوان، گوشت و خون
به علاقه‌مندان صنایع تبدیلی مطالعه کتاب «صنایع تبدیلی طیور» از سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی را توصیه می‌کنیم.
